Η ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ

ὑπό π. Νικηφόρου Νάσσου

«Μετανοίας ὁ καιρός∙ προσέρχομαί σοι τῷ Πλαστουργῷ μου∙ ἆρον τόν κλοιόν ἀπ᾿ ἐμοῦ τόν βαρύν, τόν τῆς ἁμαρτίας, καί ὡς εὔσπλαγχνός μοι δός παραπτωμάτων ἄφεσιν».

Τό ἀνωτέρω ἱερό ὑμνολόγημα εἶναι ἕνα ἀπό τά 250 τροπάρια τοῦ  γνωστοῦ καί λίαν κατανυκτικοῦ Μεγάλου Κανόνος, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ πολύστροφο λειτουργικό ποίημα σπανίας τέχνης καί βαθυτάτης πνευματικῆς ἐμπειρίας καί ψάλλεται στούς ναούς κατά τήν περίοδο τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. 

Στό τροπάριο αὐτό, βλέπουμε τόν ἐμπνευσμένο μελωδό, ἅγιο Ἀνδρέα Κρήτης (+740 μ.Χ.) νά ἐκφράζει τήν ἐκ  μυχίων καρδίας ταπείνωσή του καί τήν ὁλόθερμη  μετάνοιά του (καίτοι ἅγιος καί θεοφόρος) καί νά μᾶς διδάσκει μέ τό ἀπαράμιλλο ποιητικό του τάλαντο τή μεγίστη ἀξία τῆς ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ, ἀρετή καί ἔννοια ἡ ὁποία διήκει καί διέπει ὁλόκληρη τήν ἐκκλησιαστική καί πνευματική, ὀθόδοξη ζωή. 

«Μετανοίας ὁ καιρός»! 

Μέσα στήν κατανυκτική περίοδο τοῦ  Τριωδίου καί κυρίως στόν κορμό της πού εἶναι ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή,  ἡ πνευματική αὐτή παλαίστρα τῆς Ἐκκλησίας, τό ἰδιάζον στοιχεῖο, ἡ κατ᾿ ἐξοχήν ἀρετή τήν ὁποία καλούμαστε ὅλοι νά ἀσκήσουμε μέ ὅλες μας τίς δυνάμεις, ὥστε να οἰκειωθοῦμε τήν ἄκτιστη χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί νά  προετοιμαστοῦμε στήν ὑποδοχή τοῦ ἑορτασμοῦ τῶν Ἀχράντων Παθῶν και τῆς Λαμπροφόρου Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου μας,  μέσα ἀπό τήν προβλεπομένη διαδικασία τοῦ ψυχικοῦ καθαρμοῦ, εἶναι ἡ ἀρετή τῆς μετανοίας. 


Πόσο σπουδαῖο πρᾶγμα εἶναι ἡ μετάνοια! Πόσους ἁμαρτωλούς, πόσους «εἰς χάος πεπτωκότας», πόσους ληστές, ἀσώτους, πόρνους, ἀδίκους κ.ἄ δέν ἔσωσε καί κατέστησε οἰκείους Θεοῦ, συγκληρονόμους Χριστοῦ, ἀκόμη καί θεοφόρους και ἁγίους, οἰκιστάς καί πολίτας τῆς  «ἄνω πόλεως», τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ!.. Μέ τίποτε ἄλλο δέν χαίρεται ὁ Πανάγιος Θεός, ὅσο μέ τή μετάνοια, τή διόρθωση κα ἐπιστροφή τοῦ ἀνθρώπου, τή σωτηρία του, ἀφοῦ γιά τό σκοπό  αὐτό λέχθηκαν τά πάντα καί δόθηκαν ὅλα τά μυστήρια!  Αὐτό μᾶς ὑπογραμμίζει σέ μία ὑπέροχη ὁμιλία του ὁ φωστήρας τῆς Ναζιανζοῦ καί ὅλης τῆς Ἐκκλησίας, ὁ «ἄριστος Θεολόγος», ἅγιος Γρηγόριος: «Οὐδενί τοσοῦτον χαίρει ὁ Θεός, ὅσον ἀνθρώπου διορθώσει καί σωτηρίᾳ, ὑπέρ οὗ ὁ λόγος ἅπας καί ἅπαν μυστήριον»… [1] 


Ὁ ἴδιος κορυφαῖος, ἐμπειρικός θεολόγος θά μᾶς συμβουλεύσει, μέσα στά πλαίσια τῆς ἀναπτύξεως τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς, να βροῦμε  (ἐντός μας) τόν πρῶτο Ἀδάμ, πρᾶγμα τό ὁποῖο συνιστᾶ τή λεγομένη ἀναμόρφωσή μας στό «πρωτόκτιστον κάλλος», γιά τήν ὁποία κάνουν λόγο τά τροπάρια τοῦ Τριωδίου καί νά μή μείνουμε αὐτό πού εἴμαστε, ἀλλά νά γίνουμε αὐτό πού κάποτε εἴμασταν: «Καιρός ἀναπλάσεως∙ τόν πρῶτον Ἀδάμ ἀναλάβωμεν. Μή μείνωμεν ὅπερ ἐσμέν, ἀλλ᾿ ὅπερ ἦμεν γενώμεθα». [2] 


Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἡ μετάνοια ἀναγεννᾶ τόν ἄνθρωπο, «καινόν ποιεῖ», τόν καθιστᾶ ἀναγεννημένο δοχεῖο τῆς Θείας ἀκτίστου Χάριτος τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, νέον ἄνθρωπο ἐν Χριστῷ, ὅπως διαβάζουμε στή Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν Νηπτικῶν: «Ὅταν γάρ καταλείψῃ ἄνθρωπος τάς ἁμαρτίας αὐτοῦ καί ἐπιστρέψῃ πρός τόν Θεόν, ἡ μετάνοια αὐτοῦ ἀναγεννᾷ αὐτόν καί ὅλον καινόν ποιεῖ». [3] 


Ἀλλά ἀς δοῦμε πῶς ὁρίζεται ἡ μετάνοια στό πνευματικότατο καί λίαν ὠφέλημο γιά κληρικούς καί λαϊκούς βιβλίο, πού λέγεται «Κλίμαξ», ἀπό τόν συγγραφέα του, ἅγιο Ἰωάννη τόν Σιναΐτη. Ὁ ὅσιος Πατήρ, στον Ε΄ λόγο του περί μετανοίας, γράφει μεταξύ ἄλλων: «Μετάνοια σημαίνει ἀνανέωσις τοῦ βαπτίσματος. Μετάνοια σημαίνει συμφωνία μέ τόν Θεό γιά νέα ζωή. Μετανοῶν σημαίνει ἀγοραστής τῆς ταπεινώσεως… Μετάνοια σημαίνει σκέψις αὐτοκατακρίσεως∙  ἀμεριμνισία γιά ὅλα τά ἄλλα καί μέριμνα γιά τή σωτηρία…Μετάνοια σημαίνει θυγατέρα τῆς ἐλπίδος καί  ἀποκήρυξις τῆς ἀπελπισίας… Μετάνοια σημαίνει συμφιλίωσις μέ τόν Κύριο, μέ ἔργα ἀρετῆς ἀντίθετα πρός τά παραπτώματά μας…»[4] 


Εἶναι κατανοητά τά ἀνωτέρω καί δέν χρειάζονται περραιτέρω κάποια ἐπεξήγηση. Ὡστόσο, θά σταθοῦμε λίγο σέ μιά φράση τοῦ ὡς ἄνω κειμένου, αὐτήν πού ἀναφέρει ὅτι ἡ μετάνοια εἶναι συμφιλίωση μέ τόν Κύριο. Ἡ συμφιλίωση μέ τόν Θεό, ἡ λεγομένη «καταλλαγή», δέν ἑρμηνεύεται  δικανικά καί ἀνθρωπολογικά, οὔτε λέγεται μέ τήν ἔννοια ὅτι ὁ Θεός γίνεται ἐχθρός  τοῦ ἀνθρώπου ὅταν αὐτός ἁμαρτάνει. Αὐτό ἀποτελεῖ φρόνημα, δόγμα, διδασκαλία τῶν παπικῶν.  


 Ἡ δυτική θεολογία, ἔχοντας διαμορφώσει τή νομική θεώρηση τῆς ἁμαρτίας ὡς προσβολῆς τῆς «δικαιϊκῆς τάξεως» καί τῆς «τιμῆς τοῦ Θεοῦ», διδάσκει τή βλάσφημη θεωρία περί τῆς ἱκανοποιήσεως τῆς Θείας Δικαιοσύνης, ὅπως  αὐτή διατυπώνεται στό ἔργο τοῦ Ἀνσέλμου Καντερβουρίας (11^ος αἰ.) «Cur Deus Homo» (γιατί ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος). Ἐκεῖ, λοιπόν, στό δυτικό χῶρο, ἡ ἁμαρτία  ἐκλαμβάνεται δικανικά καί θεωρεῖται δικαιικά ὡς παράβαση (καί μόνο) τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ, καί ἑπομένως ἡ μετάνοια,  κατ᾿ αὐτούς, συνιστᾶ ἐξιλέωση τοῦ Θεοῦ καί ἀποκατάστασή του.


Ἡ ὑπερτάτη θυσία τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπί τοῦ σταυροῦ, σύμφωνα μέ τήν περί ἱκανοποιήσεως θεωρία, ὡς μία «ἰσοδύναμη ἐπανόρθωση», ἀπεκατέστησε ἀντικειμενικά τήν διασαλευθεῖσα τάξη τῆς δημιουργίας καί αὐτό ἀποτελεῖ γι᾿ αὐτούς ὀρθή θεολογία, ἀλλά γιά τούς Ὀρθοδόξους εἶναι μιά τελείως ξένη θεωρία πρός τό Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ, ὅπου σαφέστατα διακηρύσσεται τό μήνυμα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος «ὑπέρ ἡμῶν ἔπαθεν»… Αὐτά , περί τῆς ἁμαρτίας καί τῆς σωτηρίας ἰσχύουν στήν ἐκπεσοῦσα Δύση.[5]  Καί οἱ συνέπειές τους, ἀνάλογες…


Ἀντίθετα, στό χώρο τῆς Ἁγίας μας Ὀρθοδοξίας, τά πράγματα εἶναι διαφορετικά, καθ᾿ ὅσον, ἐδῶ, ἡ  ἁμαρτία θεωρεῖται ὡς ἕνα ὑπαρξιακό γεγονός, ὡς ἀσθένεια τῆς φύσεώς μας, ὅπως τό ἐπισημαίνουν οἱ Πατέρες στά συγγράμματά τους καί ἀναφέρουμε ἐνδεικτικά τόν ἅγιο Κύριλλο Ἀλεξανδρείας, γράφοντα ὅτι: «Νενόσηκεν ἡ φύσις ἡμῶν τήν ἁμαρτίαν, διά τῆς παρακοῆς τοῦ ἑνός, τουτέστιν Ἀδάμ»[6]. 


Ἡ ἁμαρτία ἀποτελεῖ ἀστοχία, νέκρωση, ἀμαύρωση τοῦ «κατ᾿ εἰκόνα», ἀποτυχία πραγματώσεως τοῦ «καθ᾿ ὁμοίωσιν», ἀλλά κυρίως ἀσθένεια τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία  διά τῆς ἁμαρτίας σκοτίζεται καί μεταφέρει ἔπειτα αὐτόν τό σκοτασμό σέ ὅλη τήν ἀνθρώπινη ὑπόσταση, πού διασπᾶται καί τραυματίζεται… 


Καί ὡς ἐκ τούτου, μετάνοια εἶναι ἡ θεραπεία καί ἀποκατάσταση τῆς ψυχῆς,  ἡ ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν ἐαυτό του ἐσωτερικά,  ἡ ἐπαναπόκτηση τῆς «ἑνοείδειας», τήν ὁποία διέθετε προπτωτικά. Καί αὐτό πραγματώνεται στά πλαίσια  μιᾶς συνεχοῦς πορείας τῆς  ἁγωνιζομένης ψυχῆς, ἐν μέσῳ ὠδίνων καί ὀδυνῶν, μέσα στήν περιρρέουσα πνευματική ἀτμόσφαιρα τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ.  Ἡ μετάνοια  δέν εἶναι πύλη, ἀλλά  εἶναι ὁδός.


Σέ σχέση τώρα μέ τόν Θεό, ἡ  ἁμαρτία τοῦ ἀνθρώπου συνιστᾶ διάρρηξη τῆς κοινωνίας καί σχέσεως μαζί Του. Πρόκειται γιά  μία ὀντολογική ἀλλοτρίωση τῶν λογικῶν ὄντων, γιά μία πορεία τους πρός τό μή ὄν, πρός τόν μηδενισμό, ἀφοῦ ὁ  εἰσηγητής τῆς ἁμαρτίας, διάβολος,  ἐπιδιώκει  αὐτόν τόν μηδενισμό  «τήν τῶν ὄντων ἀπογένεσιν», ὅπως θά σημειώσει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ  Ὁμολογητής[7].


Αὐτή ἡ ἀπομάκρυνση τοῦ «Θείου καλλιτεχνήματος» καί ἡ νέκρωσή του ἀπό τήν πηγή τῆς Ζωῆς, «θλίβει τόν Θεό», ὅπως λέμε ἀνθρωποπαθῶς, ἀλλά δέν τόν καθιστᾶ  ποτέ ἐχθρό τοῦ ἀνθρώπου! Δέν ἀλλάζει ποτέ τίς διαθέσεις Του ὁ Θεός ἀπέναντι στόν ἄνθρωπο,  οὔτε ὀργίζεται ἐναντίον του, παρόλο πού παιδαγωγικά αὐτό τό βλέπουμε νά διατυπώνεται σέ βιβλικά καί πατερικά κείμενα. Ὁ Θεός εἶναι ἄτρεπτος καί  ἀναλλοίωτος, δέν ἐχθρεύεται ποτέ τόν ἄνθρωπο, ἀντίθετα μέ τόν ἄνθρωπο ὁ ὁποῖος γίνεται ἐχθρός τοῦ Θεοῦ, ὅπως ἄριστα τό διατυπώνει ὁ θειότατος διδάσκαλος, Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: «Οὐκ ἐστιν Ἐκεῖνος ὁ ἐχθραίνων, ἀλλ᾿ ἡμεῖς∙  ὁ Θεός γάρ οὐδέποτε ἐχθραίνει».[8] 


Μέ τή σωτήριο μετάνοια, λοιπόν, κατά τά προειρημένα χρυσά διδάγματα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος, συμφιλιώνεται μέ τόν Θεό, ἀπό τόν Ὁποίο διά τῆς ἁμαρτίας ἀπομακρύνθηκε καί πορεύθηκε στό μή ὄν, στόν ψυχικό θάνατο καί τήν ἀπώλεια.  Πῶς γίνεται δέ, αὐτή ἡ ἐπανάκαμψη πρός τόν Θεό; Γίνεται μέσω μίας διαδικασίας τήν ὁποία προβλέπει ἡ φιλόστοργη Μητέρα, ἡ Ἐκλησία μας. 


Θά πρέπει πρωτίστως νά κατανοήσουμε ὅτι ἡ μετάνοια  ἀποτελεῖ μυστήριο καί μάλιστα «ἐκ τῶν ­ὧν οὐκ ἄνευ» γιά τήν πνευματική πορεία τοῦ κάθε Χριστιανοῦ, κληρικοῦ καί λαϊκοῦ. Βεβαίως, ἐμεῖς συνηθίζουμε νά λέμε: «τό μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως» καί  αὐτό εἶναι κάπως ἐλλιπές, διότι ἡ ἐξομολόγηση ἀποτελεῖ μόνο ἕνα τμῆμα (πολύ σημαντικό φυσικά) τοῦ ὅλου μυστηρίου   τῆς μετανοίας, τό ὁποῖο περιλαμβάνει, ὅπως θά δοῦμε,  καί ἄλλα μέρη.


Μέσα στή μετάνοια, βεβαίως, ἐντάσσεται και ἡ ἐξομολόγηση (= ὁμολογῶ ἔξω), ἡ ἐξαγόρευση τῆς ἁμαρτίας, ὡς ἀπαραίτητη γιά τήν ἐπιστροφή μας στόν Θεό. Ἀπό τή γνωστή σέ ὅλους μας Παραβολή τοῦ Ἀσώτου υἱοῦ διδασκόμαστε ὅτι τό μυστήριο τῆς μετανοίας περιλαμβάνει τέσσερα στάδια. Ὁ ἄσωτος, κατά πρῶτο λόγο, μέσα στήν τραγικότητα τῆς ἀποστασίας του «ἦλθε εἰς ἑαυτόν».


Πρῶτο στάδιο,  λοιπόν, ἡ ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν ἑαυτό του (ἀφοῦ μέ τήν ἁμαρτία διασπᾶται ἡ «ἑνοείδεια», ἡ πρό τῆς ἁμαρτίας ἑνωμένη προσωπικότητά του) καί ἡ συνειδητοποίηση τῆς ἁμαρτίας. Στή συνέχεια, ὅπως βλέπουμε στήν εὐαγγελική Παραβολή, ὁ ἄσωτος ἀποφασίζει νά γυρίσει «ἐν μετανοίᾳ» στόν πατέρα του, στήν οἰκία τήν πατρική.


Εἶναι τό δεύτερο στάδιο, ἡ ἀπόφαση τῆς ἐπιστροφῆς. Κατόπιν, ὁ ἀποστάστης ἔρχεται στόν εὔσπλαγχνο πατέρα καί λέγει τά γνωστά καί συνταρακτικά ἐκείνα λόγια: «Πάτερ ἥμαρτον εἰς τόν οὐρανόν καί ἐνώπιόν σου, καί οὐκ εἰμί ἄξιος κληθῆναι υἱός σου…» Αὐτό εἶναι τό τρίτο στάδιο, ἡ ἐξομολόγηση. Καί τέλος, ὁ Ἄσωτος τῆς Παραβολῆς, λαμβάνει τή συγχώρηση ἀπό τόν εὔσπλαγχνο πατέρα, τό ὁποῖο λαμβάνει χώρα στήν περίπτωση τοῦ κάθε μετανοοῦντος ἀνθρώπου, καί αὐτό ἀποτελεῖ τό τέταρτο στάδιο τῆς μετανοίας.


Μέ αὐτόν τόν τρόπο  καί τά ἀνωτέρω στάδια ἐκδιπλώνεται ἐνώπιόν μας αὐτό τό μέγιστο καί  σωτήριο μυστήριο  τῆς μετανοίας, στήν ὁποία μονίμως μᾶς καλεῖ ἡ Ἐκκλησία μας, ἰδιαιτέρως κατά τήν περίοδο τοῦ τριωδίου, ὅπως εἴπαμε.


Πῶς, ὅμως, βιώνεται ἡ μετάνοια; Ὡς νέκρωση και ταυτόχρονα ἀνάσταση! Ὡς μία πλήρης κατάδυση μέσα στό βάπτισμα, θά λέγαμε, τῆς ζωῆς αὐτῆς καί μία ἀνάσταση  στήν καινή ζωή…Αὐτό βλέπουμε στήν Παραβολή τοῦ Ἀσώτου, ὁ ὁποῖος «νεκρός ἦν καί ἀνέζησε». 


Ἄν δέν βιώσουμε ἔτσι τή μετάνοια, ἀλλά μείνουμε ἁπλῶς στήν ἐξωτερική περιστολή κάποιων κακῶν συνηθειῶν καί στήν προσωρινή στροφή τοῦ πηδαλίου τῆς ὑπάρξεώς μας πρός μία ἄλλη κατεύθυνση, τότε δέν θά αἰσθανθοῦμε ποτέ στό ἐσώτερο εἶναι μας τό μεγαλεῖο τῆς μετανοίας, ὅπως τό αἰσθάνθηκαν τόσοι καί τόσοι μετανοοῦντες, οἱ ὁποίοι ἀναφέρονται στά  ἱερά εὐαγγέλια καί τά Πατερικά βιβλία τῆς Ἐκκλησίας μας.  


Ἡ στενότητα τοῦ χώρου δέν μᾶς ἐπιτρέπει νά μακρυγορήσουμε, μέ τή χρήση παραδειγμάτων, ἀναφερόμενοι στά πρόσωπα τῆς μετανοίας, στούς τρόπους μέ τούς ὁποίους αὐτή ἐκφράζεται,  στίς στάσεις καί  τούς λόγους τῆς μετανοίας κ.ἄ.


Εἶναι ἀνάγκη, πάντως, νά κατανοήσουμε ὅτι γιά κάθε ἄνθρωπο, εἴτε ζεῖ στίς καταστάσεις τῆς μεγαλύτερης ἁμαρτίας, εἴτε βιώνει τίς  ὑψηλές καί οὐράνιες ἐμπειρίες, ἡ μετάνοια εἶναι τό ἀπαραίτητο στοιχεῖο, τό προσδιοριστικό τῆς πνευματικῆς  του ζωῆς.


Εἴθε μέσα στήν κατανυκτική αὐτή περίοδο τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, μέ τίς τόσες πνευματικές εὐκαιρίες, στίς ὁποῖες εἶναι ἐκτεθειμένη ἡ ψυχή τοῦ καθενός μας, νά βιώσουμε ὅσο γίνεται τήν σωτήριο μετάνοια, ὡς ἀνάσταση τῆς ψυχῆς,  ὡς  ἐπώδυνο ἀντίκρυσμα τῆς ἀλήθειας, ὡς πορεία τῆς ἐσώτερης ὑπάρξεώς μας πρός τόν ὑπερβατικό κόσμο καί ὡς αἴσθηση τῆς μυστικῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ στή ζωή μας.  

---

    [1] Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου ἔργα, ΕΠΕ 5, 112.

    [2] ὅπ. π., σ. 72.

  [3] Ἀββᾶς Ἠσαΐας. Βλ. Π. Β. Πάσχου, Ἀγωνία και κατάνυξη, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας (Γ΄), σελ. 135.

[4] Βλ. «ΚΛΙΜΑΞ» Ἰω. Σιναΐτου, ἔκδ. Ἱ. Μονῆς Παρακλήτου, σ. 118-119. 

[5] Βλ. ἡμετέρα μελέτη «Παράδεισος καί Κόλαση», Κεφ. 5^ο, ὅπου γίνεται λόγος διεξοδικότερα περί τῆς ἐν λόγῳ θεωρίας τῶν παπικῶν.

[6] Βλ. π. Ἰω. Ρωμανίδου, Τό προπατορικόν ἀμάρτημα, ἐκδ. Δόμος (Β΄), σ. 168.

[7] Βλ. Πρός Θαλάσσιον περί διαφόρων ἀπόρων, MPG.90, 644 BC: «Ὅτι τήν εἰς τό μή ὄν ἀπογένεσιν δέξασθαι τήν τῶν γεγονότων φύσιν προσδοκῶν ὁ διάβολος, ἠγωνίσατο τῆς θείας ἐντολῆς παραβάτην δεῖξαι τόν ἄνθρωπον».

[8] ΕΠΕ 61, 478.

Eἰς τήν Δευτέραν Παρουσίαν..

Ὁμιλία τοῦ Ἁγίου Κυρίλλου Ἀρχιεπισκόπου Ἱεροσολύμων, εἰς τήν Δευτέραν Παρουσίαν Τοῦ Κυρίου.

«Καί πάλιν ἐρχόμενον μετά δόξης κρίναι ζωντας καί νεκρούς, οὐ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος»

Διακηρύττουμε παρουσίαν Χριστοῦ, ὄχι μόνον μίαν ἀλλά καί δευτέραν, πολύ καλλιτέραν τῆς προηγουμένης. Διότι ἡ πρώτη ἀποτελοῦσε ἐπίδειξιν ὑπομονῆς, ἐνῶ ἡ ἐρχομένη φέρει τό στέμμα τῆς θείας Βασιλείας. Πράγματι” στόν Κύριον ἠμῶν Ἰησοῦν Χριστόν τά πάντα, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, εἶναι διπλά. Διπλή γέννησις, μία ἀπό τόν Θεόν προαιωνίως καί μία ἀπό τήν Παρθένον στούς ἐσχάτους καιρούς. Δύο κάθοδοι. Μία ἡ ἀφανής, καί δευτέρα ἔνδοξος καί ἐπιφανής, ἡ μέλλουσα. Κατά τήν πρώτην παρουσίαν ἐσπαργανώθη στήν φάτνην, στήν δευτέραν ἐνδύεται φῶς ὡς ἱμάτιον. Στήν πρώτην «ὑπέμεινε σταυρόν, αἰσχύνης καταφρονήσας», στήν δευτέραν θά ἔλθη δοξαζόμενος, δορυφορούμενος ἀπό στρατιές ἀγγέλων

.

Δέν μένουμε λοιπόν στήν πρώτην μόνον παρουσίαν, ἀλλά προσδοκοῦμε καί τήν δευτέραν. Καί εἴπαμε μέν στήν πρώτην «εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου», ἀλλά καί στήν δευτέρα θά εἰποῦμε πάλι τό ἴδιον, ὅταν συναντήσωμε μαζί μέ τούς ἀγγέλους τόν Δεσπότην, καί προσκυνώντας αὐτόν θά εἰποῦμε: «εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου». Ἔρχεται ὁ Σωτήρ ὄχι γιά νά δικασθῆ πάλιν, ἀλλά γιά νά δικάση τούς δικαστᾶς του. Αὐτός πού προηγουμένως, ὅταν ἐκρίνετο, ἐσιωποῦσε, λέγει ὕστερα στούς παρανόμους, ὑπενθυμίζοντας ὅσα ἐτόλμησαν κατά τήν σταύρωση: «Ταῦτα ἐποίησας καί ἐσίγησα». Τότε ἦλθε γιά νά ἐκπληρώση τήν Θείαν Οἰκονομίαν, καί ἐδίδασκε τούς ἀνθρώπους μέ τήν πειθώ. Τώρα ὅμως θά ἀναγκασθοῦν νά τόν ἀναγνωρίσουν ὡς Βασιλέα τους, ἔστω καί χωρίς νά τό θέλουν. Περί τῶν δύο τούτων παρουσιῶν ὁ προφήτης Μαλαχίας λέγει: «καί ἐξαίφνης θά ἔλθη εἰς τόν ναόν αὐτοῦ ὁ Κύριος, ὅν ὑμεῖς ζητεῖτε». Ἰδού ἡ μία παρουσία.

 Καί πάλι περί τῆς δευτέρας παρουσίας λέγει: «Καί ὁ ἄγγελος τῆς διαθήκης ὅν ὑμεῖς θέλετε. Ἰδού ἔρχεται Κύριος Παντοκράτωρ, καί τίς ὑπομενεῖ ἡμέραν εἰσόδου αὐτοῦ;». Καί ἀμέσως στήν συνέχεια λέγει ὁ ἴδιος ὁ Σωτήρ: «καί προσάξω πρός ὑμᾶς ἐν κρίσει, καί ἔσομαι μάρτυς ταχύς ἐπί τούς μάγους καί ἐπί τάς μοιχαλίδας καί ἐπί τούς ὀμνύοντας τῷ ὀνόματί μου ἐπί ψεύδει», καί τά λοιπά. Γι’ αὐτό ὁ Παῦλος θέλοντας νά μᾶς ἀσφαλίση ἐκ τῶν προτέρων λέγει: «εἰ τίς ἐποικοδομεῖ ἐπί τόν θεμέλιον τοῦτον χρυσόν καί ἄργυρον καί λίθους τιμίους, ξύλα, χόρτον, καλάμην, ἑκάστου τό ἔργον φανερόν γενήσεται».

Ἤδη καί ὁ Παῦλος ἔχει ἐπισημάνει τίς δύο αὐτές παρουσίες, ὅταν γράφη πρός τόν Τίτον καί λέγει: ἐπεφάνη ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἡ σωτήριος πάσιν ἀνθρώποις, παιδεύουσα ἠμᾶς ἴνα, ἀρνησάμενοι τήν ἀσέβειαν καί τάς κοσμικᾶς ἐπιθυμίας, σωφρόνως καί δικαίως καί εὐσεβῶς ζήσωμεν ἐν τῷ νῦν αἰώνι, προσδεχόμενοι τήν μακαρίαν ἐλπίδα καί ἐπιφάνειαν τῆς δόξης τοῦ μεγάλου Θεοῦ καί Σωτῆρος ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ». Βλέπεις πῶς ἀνέφερε μέν τήν πρώτην, γιά τήν ὁποίαν εὐχαριστεῖ, καί τήν δευτέραν, τήν ὁποίαν προσδοκοῦμε; Γι’ αὐτό καί ἡ πίστις μας, ὅσον ἀφορᾶ στό γεγονός αὐτό τό ὁποῖον σᾶς ἀναγγέλλουμε τώρα, μᾶς παρεδόθη ἔτσι, νά πιστεύωμε δηλαδή στόν «ἀνελθόντα εἰς τούς οὐρανούς καί καθίσαντα ἐκ δεξιῶν του Πατρός καί ἐρχόμενον ἐν δόξη, κρίναι ζωντας καί νεκρούς, οὐ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος».

Ἔρχεται λοιπόν ὁ Κύριος ἠμῶν Ἰησοῦς Χριστός ἀπό τούς οὐρανούς, ἔρχεται δέ στήν συντέλειαν τοῦ κόσμου τούτου ἐνδόξως, κατά τήν ἐσχάτην ἡμέρα. Διότι θά γίνη συντέλεια τοῦ κόσμου τούτου, καί ὁ κτιστός αὐτός κόσμος θά ἀνακαινισθῆ πάλι. Ἐπειδή δηλαδή ἐπεκράτησε σέ ὅλην τήν γῆν ἡ διαφθορά καί ἡ κλοπή καί ἡ μοιχεία καί κάθε εἶδος ἁμαρτίας, καί συμβαίνουν σέ ὅλον τόν κόσμον αἱμομιξίες, γιά νά μή μείνη τό θαυμαστόν αὐτό κατοικητήριον πλῆρες ἀνομίας, ὁ κόσμος αὐτός μέλλει νά παρέλθη, γιά νά ἀναδειχθῆ ὁ καλλίτερος.

 Θέλεις νά λάβης τήν ἀπόδειξιν ἀπό τά ρητά της Γραφῆς; Ἄκου τόν Ἠσαΐα πού λέγει: «καί εἰληθήσεται ὡς βιβλίον ὁ οὐρανός, καί τά ἄστρα πεσεῖται ὡς φύλλα ἐξ ἀμπέλου, καί ὡς πίπτει φύλλα ἀπό συκῆς». Καί τό Εὐαγγέλιον λέγει: «ὁ ἥλιος σκοτισθήσεται, καί ἡ σελήνη οὐ δώσει τό φέγγος αὐτῆς, καί οἱ ἀστέρες πεσοῦνται ἀπό τοῦ οὐρανοῦ». Ἅς μή λυπούμεθα σάν νά πεθαίναμε μόνον ἐμεῖς. Καί οἱ ἀστέρες θά ἀποθάνουν, ἀλλά θά ξαναγίνουν πάλιν ὅπως εἶναι τώρα. Καί θά περιτυλίξη ὁ Κύριος τους οὐρανούς ὄχι γιά νά τούς καταστρέψη, ἀλλά γιά νά τούς ἀνανεώση, νά τούς κάμη καλλιτέρους. Ἄκου τόν Προφήτην Δαβίδ πού λέγει: «κατ’ ἀρχάς Σύ, Κύριε, τήν γῆν ἐθεμελίωσας καί ἔργα τῶν χειρῶν σου εἰσίν οἱ οὐρανοί. Αὐτοί ἀπολοῦνται, Σύ δέ διαμένεις».

Ἀλλά θά εἰπῆ κάποιος. Κοίτα, τό λέγει σαφῶς ὅτι ἀπολοῦνται, θά καταστραφοῦν. Ἄκου πῶς ἐννοεῖ τό «ἀπολοῦνται», τό λέγει στήν συνέχεια: «καί πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσονται, καί ὡσεί περιβόλαιον (σάν ἐπανωφόρι δηλαδή) ἐλίξεις αὐτούς, καί ἀλλαγήσονται». Ὅπως λέγεται ὅτι ὁ δίκαιος ἀπέθανε, σύμφωνα μέ τό γραφικόν. «Ἴδετε ὡς ὁ δίκαιος ἀπώλετο, καί οὐδείς ἐκδέχεται τή καρδία», καί αὐτό ἐπειδή προσδοκοῦμε τήν Ἀνάσταση. Κατ’ ἀνάλογον τρόπο προσδοκοῦμε καί ἀνάσταση τῶν οὐρανῶν. «Ὁ ἥλιος μεταστραφήσεται εἰς σκότος, καί ἡ σελήνη εἰς αἷμα». Ἅς διδαχθοῦν αὐτοί πού ἐπέστρεψαν ἀπό τήν αἵρεση τῶν Μανιχαίων, καί ἅς μή θεοποιοῦν πλέον τά φωτεινά σώματα τοῦ οὐρανοῦ, οὔτε νά θεωροῦν δυσσεβῶς ὅτι ὁ ἥλιος αὐτός πού μέλλει νά σκοτισθῆ εἶναι ὁ Χριστός. Καί πάλιν ἄκου τόν Κύριο πού λέγει: «ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ παρελεύσονται, οἱ δέ λόγοι μου οὐ μή παρέλθωσιν». Τά κτίσματα δηλαδή δέν εἶναι ἰσότιμα μέ τούς λόγους τοῦ Δεσπότου…

Ἀναμένουμε λοιπόν ὄντως καί προσδοκοῦμε τόν Κύριον ἐρχόμενον ἀπό τούς οὐρανούς, ἐπάνω σε νεφέλες. Θά ἠχήσουν τότε σάλπιγγες ἀγγελικές. Πρῶτοι θά ἀναστηθοῦν ὅσοι ἀπό τούς νεκρούς ἔχουν κοινωνίαν μέ τόν Χριστόν. Ἔπειτα ἁρπάζονται σέ νεφέλες ὅσοι εὐλαβεῖς θά ζοῦν τότε, λαμβάνοντας ὡς ἔπαθλο τήν τιμήν αὐτήν ἡ ὁποία ὑπερβαίνει τά ἀνθρώπινα μέτρα, ἐπειδή καί ἠγωνίσθησαν ὑπεράνθρωπα, ὅπως λέγει ὁ Παῦλος. «Ὅτι αὐτός ὁ Κύριος ἐν κελεύσματι, ἐν φωνή ἀρχαγγέλλου καί ἐν σάλπιγγι Θεοῦ καταβήσεται ἀπ’ οὐρανοῦ, καί οἱ νεκροί ἐν Χριστῷ ἀναστήσονται πρώτον. Ἔπειτα ἠμεῖς οἱ ζῶντες οἱ περιλειπόμενοι, ἅμα σύν αὐτοῖς ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλαις, εἰς ἀπάντησιν τοῦ Κυρίου εἰς ἀέρα, καί οὕτω πάντοτε σύν Κυρίω ἐσόμεθα».

Τήν ἐγνώριζεν αὐτήν τήν Παρουσίαν τοῦ Κυρίου ὁ Ἐκκλησιαστῆς, ὅταν ἔλεγε: «εὐφραίνου, νεανίσκε, ἐν νεοτητί σου». Καί τί θά γίνη ὅταν ἔλθη ὁ Κύριος; «Ἀνθήσει τό ἀμύγδαλον καί παχυνθήσεται ἡ ἀκρίς, καί διασκεδασθήσεται ἡ κάππαρις». Ὅπως μάλιστα λέγουν οἱ ἐρμηνευταί, ἡ ἀνθισμένη ἀμυγδαλιά σημαίνει ὅτι ὁ χειμών παρῆλθε. Μετά δέ τόν χειμώνα μέλλουν νά ἀνθήσουν τά σώματά μας, νά γίνουν ἄνθη ἐπουράνια. Καί θά παχυνθῆ ἡ ἀκρίς, ἡ πτερωτή ψυχή, περιβαλλομένη τό σῶμα της. «Καί διασκεδασθήσεται ἡ κάππαρις», θά διασκορπισθοῦν δηλαδή οἱ ἀκανθώδεις παράνομοι.

Βλέπεις ὅτι ὅλοι προλέγουν τήν Παρουσίαν τοῦ Κυρίου; Βλέπεις ὅτι γνωρίζουν τήν φωνήν τοῦ σπουργίτη; Ποίαν φωνήν; Ἅς ἰδοῦμε: «Ὅτι αὐτός ὁ Κύριος ἐν κελεύσματι, ἐν φωνή ἀρχαγγέλου καί ἐν σάλπιγγι Θεοῦ καταβήσεται ἀπ’ οὐρανοῦ». Ἀρχάγγελος ἀπευθύνεται σέ ὅλους καί λέγει: «ἐγείρεσθε εἰς ἀπάντησιν τοῦ Κυρίου», καί θά εἶναι φοβερά ἡ κάθοδος τοῦ Δεσπότου. Καί σύμφωνα μέ τήν Γραφήν πού ἔχουμε ἀναγνώσει, «ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἔρχεται πρός τόν Πατέρα ἐπί τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ, ποταμοῦ πυρός ἕλκοντος», ὁ ὁποῖος δοκιμάζει τούς ἀνθρώπους.

 Ὅποιος ἔχει ἔργα χρυσά, γίνεται λαμπρότερος. Ὅποιος ἔχει ἔργα σαθρά, τά ὁποῖα δέν ἀντέχουν στήν δοκιμήν, ἀφανίζονται ἀπό τό πῦρ. Καί ὁ Πατήρ «καθέζεται, ἔχων τό ἔνδυμα αὐτοῦ λευκόν ὡσεί χιῶν, καί τήν τρίχα τῆς κεφαλῆς ὡς ἔριον καθαρόν». Βεβαίως ἐδῶ ὁμιλεῖ ἀνθρωπίνως.

Τί ἐννοεῖ δηλαδή; Ὅτι εἶναι Βασιλεύς ἐκείνων πού δέν ἐμολύνθησαν ἀπό ἁμαρτίες. Διότι λέγει «λευκανῶ τάς ἁμαρτίας ὑμῶν ὡς χιόνα καί ὡσεί ἔριον», πού συμβολίζουν ἐδῶ τήν συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν ἤ καί τήν ἀναμαρτησίαν. Ἔρχεται δέ ὁ Κύριος ἀπό τούς οὐρανούς ἐπάνω σε νεφέλες, ἀφοῦ μέ νεφέλες ἀνέβη ἐκεῖ.

Ἀλλά ποῖον θά εἶναι τό σημεῖον τῆς Παρουσίας αὐτοῦ, ὥστε νά μήν τολμήση κάποια ἐναντία δύναμις νά τό μιμηθῆ; «Καί τότε», λέγει, «φανήσεται τό σημεῖον τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῷ οὐρανῶ». Καί τό ἀληθές καί διακριτικόν σημεῖον τοῦ Χριστοῦ εἶναι ὁ σταυρός. Τό φωτοειδές σημεῖον τοῦ σταυροῦ προηγεῖται τοῦ Βασιλέως, ἀναγγέλλοντας αὐτόν ὁ ὁποῖος εἶχε τότε σταυρωθεῖ, ὥστε νά τόν ἰδοῦν οἱ Ἰουδαῖοι οἱ ὁποῖοι τότε τόν εἶχαν κεντήσει στήν πλευράν καί εἶχαν συνωμοτήσει ἐναντίον του.

 Νά θρηνήσουν πικρῶς κάθε φυλή χωριστά, καί νά εἰποῦν: Αὐτός εἶναι ἐκεῖνος πού ἐραπίσθη, αὐτός εἶναι ἐκεῖνος τόν ὁποῖον περιέβαλλαν μέ δεσμά, αὐτός εἶναι ἐκεῖνος τόν ὁποῖον ἐξηυτέλισαν, ἀφοῦ πρῶτα τόν ἐσταύρωσαν. Καί θά εἰποῦν τότε: Ποῦ νά πᾶμε γιά νά ἀποφύγωμε τήν ὀργήν σου; Ἀλλά ἀπό πουθενά δέν θά ἠμπορέσουν νά ξεφύγουν, ἀφοῦ θά τούς ἔχουν περικυκλώσει οἱ στρατιές τῶν ἀγγέλων. Φόβητρον θά εἶναι τό σημεῖον τοῦ σταυροῦ γιά τούς ἐχθρούς του, καί χαρά γιά τούς φίλους του, οἱ ὁποῖοι ἐπίστευσαν σ’ αὐτόν ἤ τόν ἐκήρυξαν ἤ ἔπαθαν γι’ αὐτόν.

Ποῖος ἄραγε θά εἶναι μακάριος νά εὑρεθῆ τότε φίλος του Χριστοῦ; Δέν καταφρονεῖ τούς δούλους τούς ἰδικούς τοῦ ὁ τόσον ἔνδοξος Βασιλεύς, αὐτός πού περιστοιχίζεται ἀπό ἀγγέλους, ὁ συνθρόνος μέ τόν Πατέρα. Καί γιά νά μήν ἀναμιχθοῦν οἱ ἐκλεκτοί μέ τούς ἐχθρούς, «ἀποστελεῖ τούς ἀγγέλους αὐτοῦ μετά σάλπιγγος μεγάλης, καί ἐπισυνάξει τούς ἐκλεκτούς αὐτοῦ ἐκ τῶν τεσσάρων ἀνέμων». Ἀφοῦ δέν κατεφρόνησε τόν Λώτ, ποῦ ἦταν ἕνας, πῶς εἶναι δυνατόν νά καταφρονήση τούς πολλούς δικαίους; «Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου», θά εἰπῆ πρός ἐκείνους πού θά ἐπιβαίνουν σέ νεφελώδη ἅρματα, καί οἱ ὁποῖοι θά ἔχουν συναχθῆ ἀπό τούς ἀγγέλους.

Ἀλλά θά εἰπῆ κάποιος ἀπό τούς παρόντες. Εἶμαι πτωχός, ἤ θά συμβῆ τότε νά εὑρεθῶ ἀσθενής στό κρεββάτι, ἤ εἶμαι γυναίκα καί θά εὐρίσκωμαι ἐκείνην τήν ὥρα στόν μύλο. Μήπως θά περιφρονηθοῦμε; Ἔχε θάρρος, ἄνθρωπέ μου. Ὁ Κριτής εἶναι ἀπροσωπόληπτος. «Οὐ κατά τήν δόξαν κρινεῖ, οὐδέ κατά τήν λαλιάν ἐλέγξει». Δέν προτιμᾶ τούς λογίους ἀπό τούς ἀπαιδεύτους, οὔτε τούς πλουσίους ἀπό τούς πτωχούς. Καί στόν ἀγρόν ἄν εἶσαι, θά σέ παραλάβουν οἱ ἄγγελοι.

Μή νομίσης ὅτι θά πάρη τούς γαιοκτήμονες καί ἐσέ πού εἶσαι γεωργός θά σέ ἀφήση. Καί ἄν εἶσαι δοῦλος ἤ πτωχός, μήν ἀγωνιᾶς. Αὐτός πού ἔλαβε μορφήν δούλου δέν καταφρονεῖ τούς δούλους. Καί ἄν εἶσαι στό κρεββάτι ἀσθενής, ἔχει γραφή: «Τότε δυό ἔσονται ἐπί κλίνης μιᾶς, εἰς παραλαμβάνεται, καί εἰς ἀφίεται». Καί ἄν κατ’ ἀνάγκην εὑρεθῆς νά ἐργάζεσαι στόν μύλον, ἄνδρας ἡ γυναίκα, καί ἄν φορής χειροπέδες, δέν θά σέ παραβλέψη αὐτός πού ἠλευθέρωσε τόν Ἰωσήφ καί τόν ὁδήγησε ἀπό τήν δουλεία καί τήν φυλακή στήν βασιλείαν. Θά λυτρώση καί σέ ἀπό τίς θλίψεις καί θά σοῦ χαρίση τήν Βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν. Μόνον νά ἔχης θάρρος, μόνον νά ἐργασθῆς πνευματικῶς, μόνον νά ἀγωνισθῆς προθύμως.

Ἐπειδή τίποτε δέν πάει χαμένο. Κάθε σου προσευχή καί ψαλμωδία ἔχει καταγραφεῖ. Κάθε σου ἐλεημοσύνη ἔχει καταγραφεῖ, κάθε νηστεία ἔχει καταγραφεῖ, κάθε γάμος πού διεφυλάχθη καλῶς ἔχει καταγραφεῖ. Ἔχει καταγραφεῖ καί ἡ ἐγκράτεια πού ἔγινε γιά τόν Θεόν. Τά πρωτεῖα δέ τῶν στεφάνων μεταξύ ὅλων των καταγεγραμμένων τά ἔχει ἡ παρθενία καί ἡ ἁγνότης. Καί μέλλεις νά λάμπης ὡς ἄγγελος. Ἀλλά ὅπως ἤκουσες εὐχαρίστως τά καλά, ἄκου τώρα μέ ψυχραιμία καί τά ἀντίθετα. Ἔχει καταγραφεῖ κάθε σου πλεονεξία, ἔχει καταγραφεῖ κάθε σου πορνεία, ἔχει καταγραφεῖ κάθε σου ἐπιορκία καί βλασφημία καί μαγεία καί κλοπή καί φόνος. Ὅλα αὐτά λοιπόν εἶναι καταγεγραμμένα, ὅσα ἔχεις πράξει μετά τό βάπτισμα. Διότι αὐτά πού εἶχες κάμει προηγουμένως ἐξαλείφονται.

«Ὅταν δέ ἔλθη», λέγει, «ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξη αὐτοῦ, καί πάντες οἱ ἅγιοι ἄγγελοι μετ’ αὐτοῦ». Βλέπε, ἄνθρωπε, ἐνώπιον πόσων θά ἐμφανισθῆς στό κριτήριον. Θά εἶναι τότε παρόν ὅλο το γένος τῶν ἀνθρώπων. Ἀναλογίσου λοιπόν πόση εἶναι ἡ φυλή τῶν Ρωμαίων, ἀναλογίσου πόσοι εἶναι οἱ ἄλλοι, οἱ βάρβαροι οἱ ὁποῖοι ζοῦν τώρα καί πόσοι ἔχουν ταφεῖ τά τελευταῖα ἑκατό χρόνια. Πόσοι ἐτάφησαν μέσα σέ χίλια χρόνια. Ἀναλογίσου πόσοι εἶναι ἀπό τόν Ἀδάμ μέχρι σήμερα. Μεγάλο πλῆθος βέβαια, ἀλλά καί πάλι μικρόν εἶναι, διότι οἱ ἄγγελοι εἶναι περισσότεροι. Ἐκεῖνοι εἶναι τά ἐνενῆντα ἐννέα πρόβατα, ἡ δέ ἀνθρωπότης μόνον τό ἕνα. Διότι ἀνάλογα μέ τό μέγεθος ὅλων των τόπων πρέπει νά ὑπολογίζωμε καί τό πλῆθος τῶν κατοίκων τους.

Ἡ κατοικουμένη γῆ, εὑρισκομένη κατά κάποιον τρόπον στό κέντρον τοῦ ἑνός οὐρανοῦ, ἔχει τόσον μεγάλο πλῆθος. Ὁ οὐρανός ποῦ τήν περιβάλλει πόσον πλῆθος ἔχει; Καί οἱ οὐρανοί τῶν οὐρανῶν δέν εἶναι αὐτονόητον ὅτι κατοικοῦνται ἀπό πλῆθος ἀναρίθμητον; Πράγματι ἔχει γραφή: «χίλιαι χιλιάδες ἐλειτούργουν αὐτῶ καί μύριαι μυριάδες παρειστήκεσαν αὐτῶ». Ὄχι ὅτι εἶναι τόσο μόνο το πλῆθος, ἀλλά ἐπειδή ὁ Προφήτης δέν ἠμποροῦσε νά ἐκφράση μεγαλύτερον ἀριθμόν.

Παρευρίσκεται λοιπόν τότε στό κριτήριον ὁ Θεός καί Πατήρ τῶν ἁπάντων, μαζί του θά κάθηται ὁ Ἰησοῦς Χριστός, θά εἶναι δέ παρόν καί τό Ἅγιον Πνεῦμα. Ἀγγελική σάλπιγγα θά προσκαλέση ὅλους ἐμᾶς, οἱ ὁποῖοι θά φοροῦμε ὡς ἔνδυμα τά ἔργα μας. Ἄραγε δέν ὀφείλουμε νά ἀγωνιοῦμε ἀπό τώρα; Καί μή νομίσης, ἄνθρωπε, ὅτι εἶναι μικρά καταδίκη το νά κατακριθῆς ἐνώπιον τόσου πλήθους. Μήπως δέν προτιμοῦμε πολλές φορές νά ἀποθάνωμε παρά νά κατηγορηθοῦμε ἀπό φίλους;

Ἅς ἔχωμε τήν ἀγωνίαν, λοιπόν, ἀδελφοί, μή μᾶς καταδικάση ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος, ἄν πρόκειται νά μᾶς καταδικάση, δέν ἔχει ἀνάγκην ἀπό ἐξέτασιν ἤ ἔλεγχο. Μήν εἰπῆς ὅτι ἦταν νύκτα ὅταν ἐπόρνευσα ἡ ἔκανα μαγεῖες ἡ ἔπραξα κάτι ἄλλο, καί δέν ὑπῆρχε ἄνθρωπος ἐκεῖ. Ἀπό τήν συνείδησή σου κρίνεσαι. Σέ ἀναγκάζει νά εἰπῆς τήν ἀλήθεια τό φοβερόν πρόσωπον τοῦ Κριτοῦ, ἤ μᾶλλον, καί ἄν δέν τήν εἰπῆς, σέ ἐλέγχει. Διότι θά ἀναστηθῆς φορώντας τίς ἁμαρτίες σου ἤ τίς ἀρετές σου.

 Τί λέγει λοιπόν ὁ Κριτής περί τῆς ἐνδυμασίας ἤ μή τῶν ἔργων σου; «Καί συνάξουσιν ἔμπροσθεν αὐτοῦ πάντα τα ἔθνη». Διότι πρέπει τά πάντα νά κλίνουν γόνυ ἐνώπιόν του Χριστοῦ, τά ἐπουράνια καί τά ἐπίγεια καί τά καταχθόνια. «Καί ἀφορίσει αὐτούς ἀπ’ ἀλλήλων, ὥσπερ ὁ ποιμήν ἀφορίζει τά πρόβατα ἀπό τῶν ἐρίφων». Πῶς διαχωρίζει ὁ ποιμήν; Μήπως ἐρευνᾶ κάποιο βιβλίον, νά μάθη ποῖον εἶναι πρόβατον, καί ποῖον ἐρίφιον; Ἤ τά διακρίνει ἀπό τήν ἐμφάνιση; Δέν φανερώνει τό μαλλί τό πρόβατον, τό δέ σκληρόν καί τριχωτόν το ἐρίφιον;

Ἔτσι, ἐάν μέν καθαρισθῆς τώρα ἀπό τίς ἁμαρτίες σου, ἔχεις στό ἑξῆς τίς πράξεις σου ὡς ἔριον καθαρόν, καί ἡ στολή σου μένει ἀμόλυντος. Ἀπό τήν ἐνδυμασίαν ἀναγνωρίζεσαι ὅτι εἶσαι πρόβατον, ἐάν ὅμως εὑρεθῆς τριχωτός, ὅπως ὁ Ἠσαύ, πού ἦταν δασύτριχος καί ἐλαφρόμυαλος, καί ὁ ὁποῖος ἔχασε τά πρωτοτόκια γιά τό φαγητό καί ἐπώλησε τό ἀξίωμά του, θά ταχθῆς μέ τήν ἀριστεράν μερίδα. Μή γένοιτο ὅμως κάποιος ἀπό τούς παρόντες νά ἀποβληθῆ ἀπό τήν χάριν, οὔτε ἐξ αἰτίας τῶν φαύλων πράξεών του νά εὑρεθῆ στά ἀριστερά τάγματα τῶν ἁμαρτωλῶν.

Εἶναι ἀληθῶς φοβερά ἡ κρίσις, καί προξενοῦν φόβον αὐτά πού προαναγγέλλονται. Εὑρίσκεται ἐνώπιόν μας ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν, ἔχει ἑτοιμασθῆ καί τό πῦρ τό αἰώνιον. Πῶς, λοιπόν, θά εἰπῆ κάποιος, θά ἀποφύγωμε τό πῦρ; Καί πῶς θά εἰσέλβωμε στήν Βασιλείαν; «Ἐπείνασα», λέγει, «καί ἐδώκατε μοί φαγεῖν». Ἰδού ὁ τρόπος. Δέν χρειάζεται ἀλληγορία ἐδῶ, ἀλλά νά ἐκτελέσωμε τά λεγόμενα. «Ἐπείνασα καί ἐδώκατε μοί φαγεῖν. Ἐδίψησα καί ἐποτίσατε μέ, ξένος ἤμην καί συνηγαγετέ μέ. Γυμνός, καί περιεβάλετε μέ, ἠσθένησα καί ἐπεσκέψασθε μέ. Ἐν φυλακή ἤμην καί ἤλθετε πρός μέ». Ἐάν τά πράξης αὐτά, θά συμβασιλεύσης. Ἐάν ὅμως δέν τά πράξης θά κατακριθῆς.

Ἄρχισε λοιπόν ἀπό τώρα νά τά ἐργάζεσαι αὐτά, καί ἐπίμενε στήν πίστη, γιά νά μήν ἀποκλεισθῆς ἔξω, ἀναβάλλοντας νά ἀγοράσης τό ἔλαιον σάν τίς μωρές παρθένους. Μήν ξεθαρρευθῆς ἐπειδή ἁπλῶς κρατεῖς τήν λαμπάδα, ἀλλά διατήρησε τήν ἀναμμένην. Ἅς λάμψη τό φῶς τῶν καλῶν ἔργων σου ἐνώπιόν των ἀνθρώπων, καί μή βλασφημεῖται ἐξ αἰτίας σου ὁ Χριστός. Φόρεσε ἔνδυμα ἀφθαρσίας, διαπρέποντας στά καλά ἔργα, καί ὅποιαν ὑπόθεσιν ἀναλάβης κατ’ οἰκονομίαν ἀπό τόν Θεόν γιά νά τήν διαχειρισθῆς, νά τήν διαχειρισθῆς μέ τρόπον χρήσιμο. Σοῦ ἐνεπιστεύθη χρήματα; Διαχειρίσου τά καλά. Σοῦ ἐνεπιστεύθη λόγον διδασκαλίας; Καθοδήγησε καλῶς τίς ψυχές τῶν ἀκροατῶν σου. Ἠμπορεῖς νά προΐστασαι; Κάμε τό αὐτό μέ ζῆλον.

 Ὑπάρχουν πολλοί τρόποι καλῆς διαχειρίσεως, μόνο νά μή καταδικασθῆ κάποιος ἀπό ἐμᾶς καί νά μήν ἀποβληθῆ, ἀλλά μέ παρρησία νά συναντήσωμε τόν αἰώνιον Βασιλέα Χριστόν, ὁ ὁποῖος βασιλεύει αἰωνίως. Πράγματι, αὐτός πού θά κρίνη ζῶντες καί νεκρούς θά βασιλεύη αἰωνίως, ἀφοῦ ἀπέθανε πρός χάριν ζώντων καί νεκρῶν, ὅπως λέγει καί ὁ Παῦλος. Καί ἄν κάποτε ἀκούσης κάποιον νά λέγη ὅτι ἡ Βασιλεία τοῦ Χριστοῦ ἔχει τέλος, μίσησε τήν αἵρεση. Εἶναι ἄλλη μία κεφαλή τοῦ δράκοντος, πού ἐνεφανίσθη τώρα τελευταία στήν Γαλατίαν…

 Ἄν καί ἔχω πάρα πολλές μαρτυρίες ἀπό τίς Θεῖες Γραφές περί τῆς ἀτελευτήτου στούς αἰῶνες Βασιλείας τοῦ Χριστοῦ, θά ἀρκεσθῶ σ’ αὐτά, ἐπειδή εἴπαμε πολλά σήμερα. Σύ δέ ὁ ἀκροατής νά προσκυνής μόνον ἐκεῖνον ὡς Βασιλέα, ἀποφεύγοντας κάθε αἱρετικήν πλάνην. Καί ἄν ἐπιτρέψη ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ, θά εἰποῦμε μέ τόν καιρό καί τά ὑπόλοιπά της πίστεώς μας.

 Εἴθε ὁ Θεός τῶν ὅλων νά σᾶς διαφυλάξη ὅλους, ὥστε νά διατηρῆτε στήν μνήμην σᾶς τά σημεῖα τῆς συντελείας τοῦ κόσμου, καί νά μείνετε ἀκατανίκητοι ἀπό τόν Ἀντίχριστον. Ἔμαθες τά σημεῖα τοῦ πλάνου πού πρόκειται νά ἔλθη. Ἔλαβες τίς ἀποδείξεις τοῦ ἀληθινοῦ Χριστοῦ, τοῦ κατερχομένου φανερῶς ἀπό τούς οὐρανούς. Τόν μέν ἕνα, τόν ψευδῆ, ἀπόφευγε τόν. Τόν δέ ἄλλον τόν ἀληθινόν, προσδόκα τόν. Ἔμαθες τόν τρόπον πῶς στήν Κρίσιν θά καταταγῆς ἐκ δεξιῶν του. Τήρησε αὐτά πού σου ἐνεπιστεύθη ὡς παρακαταθήκην ὁ Χριστός, διαπρέποντας σέ ἔργα ἀγαθά, ὥστε νά παρουσιασθής μέ παρρησίαν ἐνώπιόν του Κριτοῦ, καί νά κληρονομήσεις τήν Βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν, δί’ οὐ καί μεθ’ οὐ ἡ δόξα τῷ Θεῶ σύν ἁγίω Πνεύματι, εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων.

Ἀμήν.

ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ...

π. Καλλινίκου Ἡλιοπούλου, πτ. Θεολογίας

Σεβασμιώτατε Ποιμενάρχα τῆς Μητροπόλεως Πειραιῶς καί Σαλαμίνος κ.κ. Γερόντιε, Σεβαστοί Πατέρες, 


Ἀγαπητοί νέοι καί νέες, μέλη τοῦ Νεανικοῦ Ὀρθοδόξου Συνδέσμου τῆς Ἐκκλησίας μας,.

Ἀναμικτα εἶναι τά συναισθηματά μου τή στιγμή αὐτή εὑρισκόμενος στό ἱερό αὐτό βῆμα ἐνωπιόν σας, ἄφ΄ἑνός διακατέχομαι ἀπό πνευματική χαρά καί συγκίνηση διά τήν ἀνταπόκρισή σας γιά μιά ἀκόμη φορᾶ στό κάλεσμα τῆς Ἐκκλησίας μέσω τοῦ Νεανικοῦ Ὀρθοδόξου Συνδέσμου, ἄφ΄ἑτέρου δέ φόβο καί ἱερό δέος διά τό θέμα πού καλοῦμαι σήμερα νά σᾶς παρουσιάσω, πού ἀφορᾶ τρεῖς πραγματικά μεγάλους ἄντρες, τρεῖς θεματοφύλακες τῆς χριστιανικῆς καί ἑλληνικῆς κληρονομιᾶς, τρεῖς γίγαντες τῆς πίστεως, τούς Τρεῖς Ἱεράρχες, “τούς  τρεῖς μεγίστους φωστήρας τῆς τρισηλίου θεότητος, τούς τήν οἰκουμένην ἀκτίσι δογμάτων θείων πυρσεύσαντας”, ὅπως ἀναφέρει ὁ Ἱερός ὑμνωδός στό Ἀπολυτίκιο τῆς ἡμέρας.

Δύο σημαντικές χρονολογίες σηματοδοτοῦν τήν ἐξέλιξη τῆς σημερινῆς ἑορτῆς. Ἡ πρώτη, καθαρά ἐκκλησιαστική, ἄγει τήν ἀπαρχή της στά μέσα του 11ου μ.Χ. αἱ., ὅταν ὁ μητροπολίτης Εὐχαϊτῶν Ἰωάννης Μαυρόπους καθιέρωσε τόν κοινό ἑορτασμό τῶν Τριῶν αὐτῶν Μεγάλων Ἱεραρχῶν, Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καί Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ὕστερα ἀπό θαυμαστό ὅραμα τό ὁποῖο εἶδε. Ἡ δεύτερη, περισσότερο πολιτιστικοῦ χαρακτήρα, δέν εἶναι ἄλλη ἀπό τό ἀκαδημαϊκό ἔτος 1843/44, ὅταν μέ ἀπόφαση τῆς συγκλήτου τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν ἡ 30η Ἰανουαρίου καθιερώθηκε καί ὡς ἑορτή τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων. Ἀφορμή γιά τήν πρώτη ὑπῆρξε ἡ ἀποκατάσταση καί διατήρηση τῆς ἑνότητας τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου, ὅταν «στάσις γέγονε παρά τῶν ἐλλογίμων καί ἐναρέτων ἀνδρῶν» γιά τό ποιός ἀπό τούς τρεῖς μεγάλους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἦταν ἀνώτερος, μέ ἀποτέλεσμα, ὅπως ἀναφέρει κατά λέξη ὁ Συναξαριστής, «διαιρεθῆναι τά πλήθη καί τούς μέν Ἰωαννίτας λέγεσθαι, τούς δέ Βασιλείτας, Γρηγορίτας δέ τούς λοιπούς». Στόχος τῆς δεύτερης ἦταν ἡ ἀπεγνωσμένη προσπάθεια τοῦ νεοσύστατου τότε νεοελληνικοῦ κράτους εὕρεσης σταθεροῦ σημείου ἀναφορᾶς γιά τήν πολιτιστική του ταυτότητα.

Κοινός παρονομαστής ἀμφοτέρων τῶν πρωτοβουλιῶν ἦταν ἡ ἱεραποστολική εὐαισθησία καί τό ὕψιστο καθῆκον τῆς Ἐκκλησίας νά καταθέσει τήν μαρτυρία της γιά τήν ἑνότητα τοῦ κόσμου, ἡ ὁποία δέν ἀποτελεῖ μόνον ἱεραποστολική ἀναγκαιότητα, ἀλλά ὕψιστη θεολογική καί ἐκκλησιολογική ἐπιταγή. Ἡ ἐπίτευξη, βέβαια, τῆς ἑνότητας τῆς οἰκουμένης καί ἡ προώθηση «τῆς διακονίας τῆς καταλλαγῆς», κατά τήν εὔστοχη θεολογική διατύπωση τοῦ ἰδρυτοῦ τῆς ἐκκλησίας τῶν Ἀθηνῶν καί ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν Παύλου, δέν πρέπει νά ἐκλαμβάνεται ὡς συνέπεια τῆς νεωτερικῆς ἀρχῆς τῆς ἀνεκτικότητας καί τοῦ συμβιβασμοῦ, ἀλλά ὡς βαθύτατα θεολογικό ζήτημα, ὡς θέμα πού ἀφορᾶ πρωταρχικά στό «εἶναι» καί τήν ταυτότητα τῆς Ἐκκλησίας. Γι’ αὐτό καί ἡ βασική ἐπιταγή τοῦ Χριστοῦ «ἴνα πάντες ἐν ὦσιν» (Ἰω 17,20-21) δέν ἀποτελεῖ ἁπλή ἐπιλογή, ἀλλά δεσμευτικό ἀξίωμα τῆς χριστιανικῆς μαρτυρίας, τό ὁποῖο βιώνεται στήν καθημερινή συμμετοχή μας στή ζωή, στό πάθος καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ κατά τήν Θεία Λειτουργία, ὅπου στό Ἅγιο Δισκάριο βρίσκεται ὅλη ἡ Ἐκκλησία, ἡ ἐν οὐρανοῖς Θριαμβεύουσα μέ τήν ἐπί γῆς Στρατευομένη, μέ κεφαλή τόν Χριστό καί μέλη τή Θεοτόκο,  τούς Ἁγίους Ἀγγέλους, ὅλους τους ἄπ΄αἰῶνος Ἁγίους, καί ὅλους τους βεβαπτισμένους στό ὄνομα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ χριστιανούς, ζῶντες καί κεκοιμημμένους. Ἄλλωστε, γιά τό σκοπό αὐτό αἰῶνες τώρα ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀκολουθώντας τήν παρακαταθήκη τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ἀκατάπαυστα προσεύχεται «ὑπέρ τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως».

  Oἱ μέγιστοι αὐτοί Ἱεράρχες γιά νά δείξουν αὐτήν ἀκριβῶς τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας, ἐμφανίστηκαν πρῶτα ὁ καθένας χωριστά καί στή συνέχεια καί οἱ τρεῖς μαζί, στόν Ἰωάννη, τόν ἐπίσκοπό της πόλεως Εὐχαΐτων, κάποια ὥρα ποῦ ἑρμήνευε ἱερά κείμενα καί τοῦ εἶπαν: "Ἐμεῖς, ὅπως βλέπεις, εἴμαστε ἕνα ἐνώπιόν του Θεοῦ καί δέν ὑπάρχει καμιά ἀντίθεση οὔτε ἀντιδικία ἀνάμεσά μας. Ὅμως, κάτω ἀπό τίς ἰδιαίτερες χρονικές συγκυρίες καί περιστάσεις ποῦ βρέθηκε καθένας μας, κινούμενοι καί καθοδηγούμενοι ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, γράψαμε  συγγράμματα, καί μέ τόν τρόπο τοῦ ὁ καθένας, διδασκαλίες ποῦ βοηθοῦν τούς ἀνθρώπους νά βροῦν τό δρόμο τῆς σωτηρίας. Ἐπίσης, τίς βαθύτερες θεῖες ἀλήθειες, στίς ὁποῖες μπορέσαμε νά διεισδύσουμε μέ τό φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τίς συμπεριλάβαμε σέ συγγράμματα ποῦ ἐκδώσαμε. Καί ἀνάμεσά μας δέν ὑπάρχει οὔτε πρῶτος οὔτε δεύτερος· ἀλλά, ἄν εἰπεῖς τόν ἕνα, συμπορεύονται δίπλα του καί οἱ δύο ἄλλοι. Σήκω λοιπόν καί δῶσε ἐντολή στούς φιλονικοῦντες νά σταματήσουν τίς ἔριδες καί νά παύσουν νά χωρίζονται γιά ἐμᾶς. Γιατί ἐμεῖς, καί στήν ἐπίγεια ζωή ποῦ ἤμασταν καί στήν οὐράνια ποῦ μεταβήκαμε, φροντίζαμε καί φροντίζουμε νά εἰρηνεύουμε καί νά ὁδηγοῦμε σέ ὁμόνοια τόν κόσμο. Καί ὅρισε μία ἡμέρα νά ἑορτάζεται ἀπό κοινοῦ ἡ μνήμη μας· καί, καθώς εἶναι χρέος σου, νά ἐνεργήσεις νά εἰσαχθεῖ ἡ ἑορτή στήν Ἐκκλησία καί νά συνταχθεῖ ἡ ἱερή ἀκολουθία. Ἀκόμη ἕνα χρέος σου· νά παραδώσεις στίς μελλοντικές γενιές ὅτι ἐμεῖς εἴμαστε ἕνα γιά τό Θεό. Βεβαίως καί ἐμεῖς θά συμπράξουμε γιά τή σωτηρία ἐκείνων ποῦ θά ἑορτάζουν τή μνήμη μας, γιατί νομίζουμε πῶς ἔχουμε καί ἐμεῖς κάποια παρρησία ἐνώπιόν του Θεοῦ".

Ὕστερα ἀπό τό θαυμαστό αὐτό γεγονός, ὁ θεῖος ἐκεῖνος ἄνδρας, ὁ ἐπίσκοπος Εὐχαΐτων Ἰωάννης, σηκώθηκε καί ἔκαμε ὅ,τι τοῦ εἰσηγήθηκαν οἱ Ἅγιοι. Ἐπέβαλε δηλαδή τήν ἠρεμία καί τή γαλήνη καί στό πλῆθος καί στούς φιλονικοῦντες λογίους καί ἐνάρετους ἄνδρες (καί αὐτό ἔγινε εὔκολα, γιατί ἦταν ξακουστός γιά τήν ἀρετή του καί τόν σέβονταν) καί εἰσήγαγε στήν Ἐκκλησία τήν ἑορτή τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ὥστε νά ἑορτάζονται ἀπό κοινοῦ καί νά δοξάζεται ὁ Θεός. Ἐπειδή βρῆκε ὅτι μέσα στόν Ἰανουάριο μήνα ὑπῆρχαν ἑορτές καί γιά τούς τρεῖς αὐτούς Ἁγίους, στή 1 Ἰανουαρίου γιά τό Μέγα Βασίλειο, στίς 25 γιά τόν θεῖο Γρηγόριο καί στίς 27 γιά τόν θεῖο Χρυσόστομο, τούς ἕνωσε καί σέ μιά κοινή ἑορτή, στίς 30 Ἰανουαρίου, τήν ὁποία καί στόλισε μέ κανόνες καί τροπάρια καί λόγους ἐγκωμιαστικούς, ὅπως τούς ταίριαζε.

Ἅς ἀναφερθοῦμε τώρα λίαν συντόμως στήν προσωπική τους βιογραφία. Ὁ Βασίλειος ὁ Μέγας, γνωστός γιά τήν ρητορική του δεινότητα καί κοινωνική δράση, γεννήθηκε πιθανότατα στό "ἐν Ἀννήσοις" οἰκογενειακό τους κτῆμα κοντά στή Νεοκαισάρεια τοῦ Πόντου, περί τό 330 μ.χ. Ἡ μητέρα τοῦ Ἐμμέλεια, γόνος ἄριστης οἰκογένειας τῆς Καισάρειας, κόρη χριστιανοῦ μάρτυρα, ἀνέθρεψε τά πέντε κορίτσια καί τά τέσσερα ἀγόρια της μέ τή χριστιανική ἀλήθεια. Ὁ Βασίλειος ἀναδείχθηκε ἕνας ἀπό τούς τρεῖς "φωστῆρες τῆς τρισηλίου θεότητος", ὁ ἀδελφός του Γρηγόριος ἐπίσκοπος Νύσσης, διέπρεψε ὡς Ἱεράρχης καί ἐκκλησιαστικός συγγραφέας, ὁ Πέτρος διετέλεσε ἐπίσκοπος Σεβαστείας καί ὁ Ναυκράτιος παρουσίαζε κλίση πρός τό μοναχικό βίο, ἀλλά πέθανε σέ ἡλικία μόλις 27 ἐτῶν. Ὁ πατέρας τοῦ Βασιλείου λεγόταν κι αὐτός Βασίλειος, ὕπηρξε "ἐκλεκτή ψυχή, ἱκανός ρήτορας, καί διδάσκαλος ἐγκυκλίων μαθημάτων", τά ὁποῖα παρακολούθησε καί ὁ Βασίλειος. Μετά τά ἐγκύκλια μαθήματα ὁ Βασίλειος πῆγε στίς περίφημες σχολές τῆς Καισάρειας πού ἦταν πρωτεύουσα τῆς Καππαδοκίας καί "μητρόπολη τῶν γραμμάτων καί τῆς παιδείας" καί ἀργότερα στήν Κωνσταντινούπολη γιά ἀνώτερες σπουδές. Τό 351 μ.χ. φθάνει στήν Ἀθήνα, ὅπου συναντᾶ τό φίλο του Γρηγόριο (τό Θεολόγο). Ἔγιναν συγκάτοικοι, ὁμοτράπεζοι, κυριολεκτικά ἀχώριστοι. 

 Η Ἀθήνα τοῦ 4ου μ.χ. αἰώνα βρισκόταν σέ κατάπτωση. Παρ' ὅλα αὐτά ἡ παιδεία διατηροῦσε ἕνα ὑψηλό ἐπίπεδο. Ἐδῶ ὁ Μέγας Βασίλειος σπούδασε γιά μιά τετραετία ρητορική, φιλοσοφία, γραμματική, διαλεκτική, ἀστρονομία, γεωμετρία καί ἰατρική. Σκοπός τοῦ Βασιλείου ἦταν, μᾶς λέει ὁ Γρηγόριος "νά κατακτᾶ τά σταθερά καί μόνιμα ἀγαθά διά τῶν ἀσταθῶν καί ρεόντων τοῦ κόσμου τούτου πραγμάτων". Τήν ἑλληνική του παιδεία χρησιμοποίησε ὡς μέσο γιά τήν ἐξυπηρέτηση τῆς διάδοσης τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας. Ἡ ρητορική του Μ. Βασιλείου εἶχε δύναμιν πυρός. Προοιωνίζονταν γι' αὐτόν λαμπρό ἐπαγγελματικό στάδιο. Ὅμως ὁ Βασίλειος ἔχει ἄλλες προθέσεις. Τόν ἠλεκτρίζει ἡ ζωή τῶν ἀσκητῶν, χειροτονεῖται διάκονος καί ἀργότερα πρεσβύτερος. Σέ ἡλικία σαράντα ἐτῶν, τό 370 μ.χ. καλεῖται στό μητροπολιτικό θρόνο Καισάρειας. Ὁ Βασίλειος παρόλα τά προβλήματα τῆς ὑγείας τοῦ ἐπιτέλεσε ἔργο θαυμαστό. Ἀγωνίστηκε κατά τῶν αἱρέσεων τῆς ἐποχῆς, ἀναδείχτηκε, μέγας χριστιανός ἀνθρωπιστῆς, μέ κορυφαῖο ἔργο τήν ἀνοικοδόμηση τῆς Βασιλειάδας καί ἐργάστηκε σκληρά γιά τήν ἀνύψωση τῆς πνευματικῆς στάθμης κλήρου καί λαοῦ. Ἡ ἄρ χιερατεία τοῦ διήρκεσε μόνο 9 χρόνια. Τό τέλος τοῦ ἔνδοξου ἱεράρχη ἦλθε ὕστερα ἀπό πολλή ἐξάντληση καί πάθη σή τῶν νεφρῶν στά 49 τοῦ χρόνια, τό ἔτος 378 μ.Χ.

   Ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γνωστός διά τόν θεωρητικόν του ἀγώνα καί τά θεολογικά του συγγράματα ὑπέρ τῆς ὀρθῆς πίστεως, γεννήθηκε περί τό 328 μ.χ. στήν Ἀριανζό τῆς Καππαδοκείας κοντά στή Ναζιανζό, ἐξ οὐ καί Ναζιανζηνός. Διδάχθηκε τά ἐγκύκλια γράμματα ἀπό συγγενεῖς του, συνέχισε σπουδές στήν Καισάρεια καί Ἀλεξάνδρεια καί ὕστερα στήν Ἀθήνα, ὅπου ὑπῆρξε συμφοιτητής μέ τό Βασίλειο (τό Μέγα) στήν ἀνώτατη ἐκπαίδευση. Καί οἱ δυό ἦταν ὑποδείγματα ἤθους, ἐπιστημονικῆς κατάρτισης καί "διαμορφώσεως ὑγιῶν πεποιθήσεων". Ἀπό τήν Ἀθήνα ἐπέστρεψε στή Ναζιανζό, ὅπου παρέδιδε μαθήματα ρητορικῆς. Βαπτίστηκε χριστιανός, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος καί κατόπιν ἐπίσκοπος Σασίμων, ἀλλά ἐγκαταστάθηκε στή Ναζιανζό. Μετά τό θάνατο τοῦ πατέρα του, κατά τό 324 μ.χ., ἀποσύρθηκε στήν Ἰσαυρία γιά νά καταλήξει στήν ἀρειοκρατούμενη Κωνσταντινούπολη ὕστερα ἀπό παρακλήσεις καί πιέσεις.

 Η ἐξωτερική του ἐμφάνιση "δέν προέδιδε σοβαρόν μαχητήν", ἀλλά ἡ φωνή τοῦ μεγάλου ρήτορα καί Θεολόγου Ἱεράρχου διαδόθηκε ταχύτατα. Μετά τό θάνατο τοῦ Οὐάλεντος, ὁ Θεοδόσιος ἐξεδίωξε τούς ἀρειανούς καί παρέδωσε τόν καθεδρικό ναό τῆς ἁγίας Σοφίας στό Γρηγόριο, τόν ὁποῖο ἡ Β' Οἰκουμενική Συνοδός (381 μ.χ.) ἀνακήρυξε Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Κατά τόν Συντακτήριο λόγο τοῦ ὁ Γρηγόριος προκάλεσε τή δυσαρέσκεια μεταξύ αὐλικῶν καί συνοδικῶν τους ὁποίους ἤλεγξε. Ἔδωσε τήν παραίτησή του στή Σύνοδο καί στόν Αὐτοκράτορα, ἀποσύρθηκε στήν Ἀριανζό (τόπο γεννήσεώς του), ὅπου ἐκοιμήθηκε σέ ἡλικία 62 χρόνων. Ὁ Γρηγόριος συνδύασε τή χριστιανική διδασκαλία μέ τήν ἑλληνική παιδεία καί ὑπῆρξε πράγματι ὁ Θεολόγος τοῦ χρυσοῦ αἰώνα τῆς Ἐκκλησίας καί γι' αὐτό ἡ Ἐκκλησία τόν τιμᾶ ὡς Θεολόγο. 

 “Εμείς, ἔπαρχε Μόδεστε, εἶπε στόν ἀπεσταλμένο τοῦ ἀρειανοῦ αὐτοκράτορα Οὐάλη ὀ Μ. Βασίλειος, εἴμαστε ἤρεμοι καί πράοι ἄνθρωποι καί ὑποχωροῦμε ὅταν πρόκειται γιά προσωπικά μας θέματα. Ὅταν ὅμως πρόκειται γιά τήν πίστη μας στόν Θεό, δέν ὑπολογίζουμε τίποτε, ἀγωνιζόμαστε μέχρι θανάτου, χωρίς νά φοβόμαστε ὁποιοδήποτε βασανιστήριο.Νά τά πεῖς καί νά τ’ ἀκούσει αὐτά κι ὁ βασιλιάς (PG 36, 561).

  Ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, γνωστός διά τό κάλλος καί τήν πειθώ τοῦ ὕφους του, γεννήθηκε στήν Ἀντιόχεια μεταξύ των ἐτῶν 344-354 μ.χ. Ὁ πατέρας του, πού πέθανε λίγο πρίν ἀπό τή γέννησή του, ὑπῆρξε ἀνώτερος ἀξιωματικός του στρατοῦ. Ἡ μητέρα τοῦ Ἀνθοῦσα εἶχε σπάνια χαρίσματα. Ὁ Ἰωάννης μαθήτευσε κοντά στό φιλόσοφο Ἀνδραγάθιο καί τό ρήτορα Λιβάνιο. Ἄσκησε τό δικηγορικό ἐπάγγελμα "δεινός ὧν λέγειν καί πείθειν". Ἡ γοητεία τῆς διδασκαλίας τοῦ Ἰησοῦ, σπέρματα τῆς ὁποίας δέχθηκε ἀπό τή μητέρα του, τόν παρακίνησε νά ἐγκαταλείψει τή δικηγορική καί νά φοιτήσει στή θεολογική σχολή τῆς Ἀντιόχειας. Βαπτίστηκε καί ἀσκήτεψε γιά αὐτοσυγκέντρωση καί πνευματική ἀνάταση. Κλονίστηκε ἡ ὑγεία του ἀπό τήν αὐστηρή ἄσκηση, ἐπέστρεψε στήν Ἀντιόχεια καί προσῆλθε στήν ἱερωσύνη, μετά τό θάνατο τῆς μητέρας του.  Στην Ἀντιόχεια χειροτονήθηκε Διάκονος τό ἔτος 381 μ.Χ. ἀπό τόν ἐπίσκοπο Ἅγιο Μελέτιο  καί τό 368 μ.Χ. χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος ἀπό τό διάδοχο ἐπίσκοπό του Ἄγ. Μελετίου Φλαβιανό, ἐνῶ τό ἔτος 398 μ.Χ. ἐνθρονίστηκε στό ναό τῆς Σοφίας τοῦ Θεοῦ στήν Κωνσταντινούπολη. Ἡ δράση τοῦ ὅμως γιά τήν κάθαρση τῆς Ἐκκλησίας καί Κοινωνίας εἶχε ἀντίδραση. Ἔτσι κατάφεραν οἱ ἐχθροί του τό 403 μ.Χ. νά τόν καθαιρεθοῦν ἀντικανονικά καί παράνομα. Τό 404 μ.Χ. ὑπογράφτηκε νέο παράνομο διάταγμα ἐξορίας καί ὁ ἅγιος μας πῆρε τό δρόμο τῆς πικρῆς ἐξορίας. Σταθμοί αὐτῆς τῆς ἀληθινά μαρτυρικῆς πορείας ἦταν: Χαλκηδόνα, Νικομήδεια, Νίκαια, Ἄγκυρα, Καισαρεία, Κουκουσός, Ἀράβισσος καί Κόμανα. Στήν Κουκουσό ἔμεινε 3 χρόνια καί ἔγραψε 240 ἐξαίρετες ἐπιστολές σέ διάφορα πρόσωπα. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης παρέδωσε τό πνεῦμα του στά Κόμανα τό ἔτος 4Ο7 μ.Χ.

 Είναι γεγονός ὅτι ὁ «ὑψίνους Βασίλειος», «ὁ πυρίπνους Θεολόγος Γρηγόριος» καί ὁ «χρυσούς τήν γλώτταν Ἰωάννης» ἀποτελοῦν κατά τήν ἀνυπέρβλητη ἐκκλησιαστική μας ὑμνογραφία τοῦ «Πνεύματος τά ρεῖθρα τά ὠκεάνεια”.

Βασικό στοιχεῖο της αγιότητος καί τῶν τριῶν εἶναι ὄτι ηταν ἀσυμβίβαστοι μέ τό κακό, τήν ἁμαρτία καί τήν αἵρεση. Δεν γνώριζαν τή γλώσσα τῶν συμβιβασμῶν καί τῆς διπλωματίας. Προτιμούσαν νά χάσουν τή θέση τους καί αὐτή τή ζωή τους, παρά νά συμβιβαστοῦν σέ θέματα ἀρχῶν καί πίστεως. Δέ σκέφτηκαν ποτέ ἐάν ἀντίπαλοί τους ἤσαν αὐτοκράτορες ἤ σοφοί διάφοροι ἤ ἰσχυροί κατά κόσμον. Ἔμειναν ἀκλόνητοι στήν ὀρθή πίστη καί ζωή ἀψηφώντας τίς συνέπειες.

 Και ὁ ἅγιος Γρηγοριος ὁ Θεολόγος, ἀφοῦ νίκησε τούς ἀρειανούς καί πῆρε πίσω τους Ναούς τῆς Κωνσταντινούπολης, πού τούς εἶχαν καταπατήσει αὐτοί, καί ἐνῶ εἶχε φίλο του τόν αὐτοκράτορα Θεοδόσιο τόν Μέγα καί μαζί του τό μεγαλύτερο μέρος τοῦ πιστοῦ λαοῦ, ὅταν μερικοί ζηλόφθονες ἐπίσκοποι ἀμφισβήτησαν τήν ἐκλογή του, παρητήθη ἀμέσως. Δέ θέλησε νά ἔλθει σέ συμβιβασμούς μέ μοχθηρούς ἀνθρώπους. Παρητήθη καί ἀπό τήν προεδρία τῆς Β’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου καί ἀπό τόν Πατριαρχικό θρόνο τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ἀντί τῆς θέσεως προτίμησε τήν ἀκεραιότητα καί τό ἀσυμβίβαστό του χαρακτῆρος του. Δέν γνώριζε τούς διπλωματικούς ἑλιγμούς, ἀλλά γνώρισμά του ἦταν ὅπως ἔγραφε, τό «μή παρασυρῆναι», νά μή παρασύρεται καί νά ἔχει«παρρησίαν» (PG 37, 32-33).

 Και ὀ ιερός Χρυσόστομος, ὅταν ἔγινε Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως καί θέλησε νά καθαρίσει τήν Ἐκκλησία ἀπό ἀναξίους κληρικούς, οἱ ὁποῖοι εἶχαν τήν προστασία τῆς αὐτοκράτειρας Εὐδοξίας, δέν ἐδίστασε νά ἐλέγξει καί τήν αὐτοκράτειρα  γιά τή ζωή της. Δέν συμβιβάστηκε μαζί της. Γι’ αὐτό καί ἐξορίστηκε καί πέθανε ἐξόριστος μέσα σέ ἀφάνταστες κακουχίες, μέ πνεῦμα ὅμως ἀπτόητο καί ἀδούλωτο. Χαρακτηριστικό του γενναίου καί ἀσυμβίβαστου φρονήματός του βλέπουμε στήν ὁμιλία, πού ἐκφώνησε φεύγοντας γιά τήν ἐξορία: «Πολλά τα κύματα καί χαλεπόν το κλυδώνιον•ἀλλ’ οὐ δεδοίκαμεν (δέν φοβόμαστε) μή καταποντισθῶμεν• ἐπί γάρ τῆς πέτρας εστηκαμεν. Μαινέσθω ηθαλασσα, πέτραν διαλύσαι οὐ δύναται• ἐγειρέσθω τά κύματα, τού Ιησου το πλοῖον καταποντίσαι οὐκισχύει» (PG 52, 427).

Ἅς ἔρθουμε ὅμως στό σήμερα καί νά δοῦμε τί θά ἔλεγαν οἱ Τρεῖς αὐτοί μεγάλοι Πατέρες γιά τήν σημερινή τραγική κατάσταση πού ἐπικρατεῖ παγκοσμίως καί ἰδιαιτέρως στή χώρα μας, τήν χώρα τῶν Ἁγίων καί τῶν Ἡρώων, ὅπου κυριολεκτικά ἔχει κατακλυστεῖ ἀπό τά δεινά της φερόμενης ὡς οἰκονομικῆς κρίσης. Ἡ ἱστορία ἔχει πάμπολες φορές ἀποδείξει ὅτι στήν μακραίωνη πορεία τῆς ὑπάρχει παραλληλότητα καταστάσεων καί ὅτι σέ κάθε ἐποχή ὑπάρχει ἀνακύκληση παρόμοιων προβλημάτων. Ὁ αἰώνας τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἔχει πάμπολα κοινά μέ τήν σημερινή ἐποχή.

 Ο δ΄ καί ἐ΄ αἰώνας εἶναι περίοδος κοσμογονικῶν ἐξελίξεων, μέ κύρια χαρακτηριστικά τήν ριζική ἀλλαγή στήν πολιτική νοοτροπία μέ τήν κατάρρευση τῆς Ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας καί τήν στροφή στήν Ἀνατολή, τήν κοινωνική ἀνησυχία μέ τήν ἀδιάκοπη μετακίνηση καί τόν πόλεμο βαρβάρων φυλῶν, τήν πολιτική καί κοινωνική ἀστάθεια, τίς ἔντονες πνευματικές ἀνησυχίες μέ τήν ἐμφάνιση τῶν αἱρέσεων καί τῶν δογματικῶν διενέξεων, καί τέλος τήν μαζική εἴσοδο στήν Ἐκκλησία προσώπων χωρίς κατάλληλη προετοιμασία καί διάθεση μέ ἀποτέλεσμα τήν ἐκκοσμίκευση τῆς Ἐκκλησίας. Ἀκόμα καί ἡ θρησκευτική ζωή εἶχε καταντήσει μία ρουτίνα. Οἱ Ἅγιοί μας ὁμιλοῦν γιά γιά ἐθιμική καί τυπική θρησκευτικότητα. Αὐτή ἡ ἐν γένει πολιτική καί ἐκκλησιαστική ἀστάθεια ἔφερε καί τήν οἰκονομική ἀταξία μέ ἀποτέλεσμα τήν ἄνιση κατανομή τῶν ἀγαθῶν, τήν ἐκμετάλλευση τῶν πτωχῶν ἀπό τούς ἰσχυρούς, τήν μετακίνηση τῶν πληθυσμῶν στά ἀστικά κέντρα, καί τέλος τήν φτώχεια, τήν δυστυχία καί τήν κοινωνική ἀκαταστασία. Στόν 4ον αἰώνα ὑπάρχουν πάρα πολλοί πτωχοί, λίγοι πλούσιοι καί μερικοί ὑπερβολικά πλούσιοι. Ἀναφέρει χαρακτηριστικά ὁ Ἱερός Χρυσόστομός “το γάρ πλεῖστον μέρος τῶν ἀνθρώπων πενία συζῆ καί ταλαιπωρίαις καί πόνοις...”.

 Ας ἔλθουμε τώρα στό σήμερα. Ἄν κάποιος ἀπό ἐμᾶς κάνει μία βόλτα στό κέντρο τῆς Ἀθήνας τό πρωί, ὅπου οἱ ἄνθρωποι κυριολεκτικῶς παρακαλοῦν καί ζητιανεύουν γιά ἕνα ξεροκόμματο ἤ τό βράδυ ὅπου χιλιάδες ἄστεγοι κοιμοῦνται στά παγκάκια καί στά πεζοδρόμια, θά καταλάβει τό πόσο ὁμοιάζει ἡ τότε μέ τήν σημερινή ἐποχή ἀλλά καί τό πόσο τά λόγια αὐτά τῶν Πατέρων ἀπηχοῦν. Ἡ πολιτική καί κοινωνική ἀστάθεια πού ἐπικρατεῖ, ἡ ἄνιση διανομή τοῦ πλούτου μέ ἀποτέλεσμα τήν οἰκονομική κρίση, ὁ ὑπερκαταναλωτισμός, τά σπάνια καιρικά φαινόμενα καί βιβλικές καταστροφές καί οἱ συνεχεῖς κοινωνικές καί πολεμικές ἀναταραχές πρέπει νά δημιουργήσουν μία μεγάλη ρωγμή στόν γυάλινο πύργο τοῦ ἐφησυχασμοῦ μας. Αὐτό ὅμως πού πρέπει πραγματικά νά μᾶς ταρακουνήσει εἶναι ἡ πνευματική ἀβιταμίνωση τῆς σημερινῆς ἐποχῆς, πού εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἀπομακρυνσῆς μας ἀπό τά χνάρια καί τήν πορεία τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν. Αὐτή πού ἔχει κυριολεκτικά κατακλύσει τήν ἐποχή μᾶς εἶναι ἡ πνευματική κρίση, ἡ κρίση πού δημιούργησε ὁ ἐγωισμός καί ἡ φιλαυτία μας, ἡ κρίση πού δημιούργησε ἡ ἀπομάκρυνησή μας ἀπό τά ἑλληνορθόδοξα ἰδεώδη καί ἰδανικά μας, καί τέλος ἀπό τό τόλμημα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν τῆς συνθέσεως τοῦ χριστιανικοῦ μέ τό ἑλληνικό πνεῦμα...

 Αυτοί πού περιφρονοῦν τό ἑλληνορθόδοξο μορφωτικό ἰδεῶδες μαρτυροῦν κάποιον Ἀβδηριτισμό. Οἱ ἀρχαῖοι Ἀβδηρίτες κατά τήν σκωπτική παράδοση κατασκεύαζαν καλλιμάρμαρες κρῆνες καί καλλιτεχνικές βρύσες, μά ὅταν ἄνοιγαν γιά νά ἀντλήσουν νερό, τότε διαπίστωναν πώς δέν ἔτρεχαν, γιατί ἁπλούστατα δέν εἶχαν φροντίσει νά τίς συνδέσουν μέ κάποια πηγή...Ἕνας τέτοιος ἀβδηριτισμός φανερώνεται δυστυχῶς καί σήμερα, ὅπου ὁ ἄνθρωπος δέν συνδέει τά μορφωτικά, πολιτιστικά καί τεχνολογικά του ἐπιτεύγματα μέ τήν πηγή τῆς σοφίας, τόν ἐν Τριάδι Θεόν, πού ἔδωσε στό τελειότερο δημιουργημά του, στήν κορωνίδα τῆς θεία δημιουργίας, τόν ἄνθρωπο, τή σοφία, τό μυαλό καί τή λογική ὥστε νά μπορέσει νά προοδεύσει καί νά ἐπιτύχει τέτοιου εἴδους ἐπιτεύγματα...Ἐδῶ ἐπικεντρώνεται καί ἡ μόνη εἰδοποιός διαφορά τῆς ἐποχῆς ἐκείνης μέ τήν σημερινή, εἶναι ὅτι τότε ὑπῆρχαν ἀναστήματα σάν τούς Τρεῖς Ἱεράρχες, πού ἦταν τέλειοι χριστιανοί δοσμένοι ψυχή τέ καί σώματι στόν Χριστό καί ἀσυμβίβαστοι μέ ὁποιαδήποτε ἐπίγεια βασιλική ἐξουσία. Ἀντίθετα σήμερα ὁ συμβιβασμός καί ἡ σκοπιμότητα ἔχουν ξηράνει ὁλοκληρωτικά κάθε διάθεση διαμαρτυρίας καί ἀλλάγης. Αὐτή εἶναι καί ἡ καταλυτική διαφορά τῆς ἐποχῆς μας ἀπό τήν ἐποχή τους!

 Οι ἀρχαῖοι ἠμῶν πρόγονοι ἔλεγαν “πάσα ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καί τῆς ἀρετῆς, πανουργία οὐ σοφία φαίνεται...”. Αὐτή ἡ ἐπιστήμη πού ἀναφέρεται ἐδῶ εἶναι ἡ ἐν γένει θύραθεν παιδεία, τήν ὁποίαν σπούδασαν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ἐδῶ στή γῆ σέ ἐπίγεια Πανεπιστήμια καί Σχολές, ἡ ἀρετή δέ εἶναι ἡ οὐράνια καί θεία παιδεία, τήν ὁποίαν σπούδασαν καί βίωσαν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες στό Πανεπιστήμιο τῆς ἐρήμου μέ τό Μοναχισμό καί τά ἀσκητικά ἰδεώδη του καί στό Πανεπιστήμιο τῆς Ἐκκλησίας διαποιμαίνοντας καί διακονώντας τό λογικό ποίμνιο τοῦ Χριστοῦ, μιμούμενοι αὐτό τό παράδειγμα τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

 Ποια εἶναι ἡ ἀγωγή καί ἡ παιδεία, λοιπόν,  ποῦ προτείνουν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες; Ἡ ἀγωγή καί παιδεία πού κρίνουν ἀπαραίτητη κυρίως γιά τήν νεολαία, τή νέα γενιά, πού μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ ἀποτελεῖ τό μέλλον τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς πατρίδος μας, καταξιώνεται ὑπό τό φῶς τοῦ προορισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου, πού εἶναι ἕνας συνεχής ἀγώνας “ὁμοιωθῆναι Θεῶ κατά τό δυνατόν ἀνθρώπου φύσει. Ὁμοίωσις δέ οὐκ ἄνευ γνώσεως, ἡ δέ γνῶσις οὐκ ἐκτός διδαγμάτων”, ὅπως μᾶς λέγει ὁ Μ.Βασίλειος. Ἡ σύνδεση αὐτή τῆς παιδείας μέ τήν χριστιανική σωτηριολογία εἶναι ἐξαιρετικά σημαντική. Τό ὑπόβαθρο μιᾶς τέτοιας παιδείας εἶναι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ἡ Αἰώνια Ἀλήθεια. Εἶναι κοινή διαπίστωση ὅτι μᾶς ἔμειναν ἐλάχιστα περιθώρια γιά δράση τῶν πνευματικῶν δυνάμεων, διότι ὅλα ἔχουν κατακλυστεῖ ἀπό μιά πνευματική ἀναρχία. Ἡ χριστιανική παιδεία καί ἀγωγή εἶναι ἐπιτακτική ἀνάγκη, διότι ὁ στόχος τῆς βρίσκεται ἔξω ἀπό τόν κόσμο, πέρα ἀπό τόν στενό ὁρίζοντα τῆς ἐγκόσμιας προοπτικῆς, Τό ἀρχέτυπο στό ὁποῖο κατατείνει ἡ πνευματική μας πορεία, εἶναι ὁ Θεάνθρωπος Χριστός καί ἀνθρωπόθεος, ὁ θεωμένος ἐν Χριστῷ ἄνθρωπος.

 Η ἀφύπνιση τῆς ἀνθρώπινης ὑπάρξεώς μας ἀπό τόν ὕπνο τῆς ἁμαρτίας στήν περιοχή τῆς καινῆς ζωῆς καί ἡ πνευματική μας ἀναγέννηση μέ τό μυστήριο τῆς μετανοίας, τό ὁποῖο σήμερα ἰδιαιτέρως προβάλλει ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία, 2η Κυριακή του Τριωδίου , μέ τήν εὐαγγελικλή περικοπῆ τῆς περίφημης Παραβολῆς τοῦ Ἀσώτου, γιά τήν ὁποία ἔχει γραφεῖ πώς ἄν ὅλες οἱ γραφές χανόντουσαν καί ἔμενε μόνο αὐτή ἡ περικοπή, αὐτή θά ἦταν ἀρκετή γιά τήν σωτηρία μας. Ὁ Θεός συγχωρεῖ καί ἐπιβραβεύει τό πλάσμα Του, τόν ἄνθρωπο ποῦ ἐνῶ τοῦ χάρισε ἀπεριόριστη ἐλευθερία, ἐκεῖνος «δαπανήσας ἀσώτως τήν θεία δωρεά,ἐμακρύνθη εἰς χῶραν μακράν» καί τώρα ἀφοῦ μετενόησε γιά τό σφάλμα τοῦ «ἔρχεται εἷς ἐαυτόν» καί ἐπιστρέφει στήν πατρική ἑστία. Αὐτή ἡ συγκεκριμένη παραβολή τοῦ Ἀσώτου ἀλλά καί ἐν γένει ὅλη ἡ ὑμνολογία τῆς νέας λειτουργικῆς περιόδου τοῦ Τριωδίου πρέπει νά μᾶς ἀφυπνίσει πνευματικά ἀπό τόν λήθαργό της ἁμαρτίας καί τῆς ἀμελείας καί νά μᾶς ἀπαναπροσανατολίσει στήν πορεία μας πρός τόν Χριστό ἔτσι ὥστε νά  μπορέσουμε πραγματικά νά συμπορευθοῦμε μαζί του κατά τό ἑκούσιο Ἀπολυτρωτικό Του Πάθος καί νά Ἀναστηθοῦμε μάζι Του κατά τήν Ἁγίαν του Ἀνάσταση.

 Πορεία λοιπόν πρός τόν Χριστό εἶναι τό μήνυμα τῶν  Τριῶν Ἱεραρχῶν. Ὁ Χριστός εἶναι γί΄αὐτούς τό μόνο σταθερό σημεῖο τῆς ὑπάρξεώς μας, ἡ ἐν Χριστῷ ζωή δέ ἡ μόνη πραγματικότητα, ἡ μόνη πού μπορεῖ νά ὁδηγήσει τόν ἄνθρωπο στό ἀρχετυπό του, τόν Χριστό. Τόν Χριστό ὅμως τῆς Ἐκκλησίας, στήν πληρότητα καί καθολικότητά του, τόν Χριστό ὡς κεφαλή τῆς Μιᾶς, Ἁγίας Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, καί ὄχι τόν Χριστό τῶν αἱρέσεων, τῆς αὐθαίρετης χριστιανικότητος, τῆς Παναιρέσεως τοῦ Οἰκουμενισμοῦ,  τῶν σχισμάτων καί τῶν παρασυναγωγῶν πού ἀναιροῦν αὐτήν ἀκριβῶς τήν Ἐκκλησιαστική Ἀλήθεια καί τήν μοναδικότητα τῆς σωτηρίας.Εἶναι καιρός νά καταλάβουμε πιά, καί κυρίως ἐμεῖς ἡ νέα γενιά, πώς ἄν δέν ἀκοῦμε τόν λόγο τῶν Πατέρων μας, τελικά θά μείνουμε χωρίς κανένα θεμέλιο. Χρειαζόμαστε ἕνα νεοπατερισμό, ὡς ἀναβίωση τοῦ φρονήματος τῶν Πατέρων στήν ἐποχή μας, γιά νά μπορέσουμε νά ξεπεράσουμε τίς δυσκολίες. Αὐτό θά εἶναι δυνατόν ὅταν μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ ξαναβαπτιστοῦμε στήν πατερική μας παράδοση, στόν ἀδαπάνητο αὐτό πλοῦτο καί θησαυρό τῶν Ἁγίων.

 Δόξα τῷ Θεῶ εἴμαστε εὐτυχεῖς πού γεννηθήκαμε μέσα στούς κόλπους τῆς Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας... Δόξα τῷ Θεῶ εἴμαστε μέσα στό λιμάνι καί τήν κιβωτό τῆς σωτηρίας...Τά ὑπόλοιπα πλέον ἔγκειται στήν προσωπική διάθεση καί ἐπιλογή τοῦ καθενός μας, καί στόν προσωπικό μας ἀγώνα. Ἔχοντας ὡς φωτεινό ὑπόδειγμα τήν ἀγωγή καί διδασκαλία τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν πρέπει νά καταλάβουμε καί ἐμεῖς, ἰδιαιτέρως ἡ νέα γενιά, τό χρέος πού ἔχουμε ἀπέναντι σήν Ἐκκλησία καί στόν Ἱερό Ἀγώνα, γιά τόν ὁποῖον οἱ προηγούμενοι ἀπό ἐμᾶς δέν ὑπολόγιζαν οὔτε κόπο οὔτε διωγμό οὔτε ἐξορίες οὔτε χρήματα...ἔδωσαν ὅλο τους τό εἶναι στόν Ἱερό ἀγώνα γιά νά ἀπολαμβάνουμε σήμερα ἐμεῖς μία ἐλεύθερη καί ζῶσα Ἐκκλησία...Γιά νά συνεχιστεῖ ὅμως αὐτός ὁ Ἱερός ἀγώνας ὑπέρ τῆς Ὀρθοδοξίας χρειάζεται ἰδιαιτέρως στίς δύσκολες αὐτές ἡμέρες πού διανύουμε πνευματική ἀφύπνιση...Πρωταρχικό καθῆκον μᾶς πρέπει νά εἶναι ἡ συνεργασία κληρικῶν καί λαϊκῶν στά πλαίσια τῆς ἐνορίας σέ ἐπίπεδο λατρείας, φιλανθρωπικοῦ καί κοινωνικοῦ ἔργου, ἱεραποστολῆς καί κατηχήσεως ὡς μελῶν τῆς Ἐκκλησίας πάντοτε ὑπό τήν εὐλογία τοῦ οἰκείου ἐπισκόπου, διότι ὅπως μᾶς λέγει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος “οἱ λαϊκοί δέονται ἠμῶν, ἠμεῖς δέ πάλιν δί΄αὐτούς ἐσμέν...”. Δευτερευόντως ἡ ὀρθή διαπαιδαγώγηση καί παιδεία τῶν μικρῶν παιδιῶν καί τῶν νέων των Κατηχητικῶν Σχολείων θά ἐπανδρώσει τήν Ἐκκλησία μέ νέους κληρικούς, ἱεροψάλτες, κατηχητές καί νέα στελέχη στό ἱεραποστολικό, λατρευτικό, κηρυκτικό, φιλανθρωπικό καί κοινωνικό της ἔργο πού θά διακονήσουν μέ ἱερό ζῆλο καί ἀνιδιοτέλεια.

 Ιδιαιτέρως ἡ Ἐκκλησία μᾶς ἔχει τήν ἀνάγκη νέων ἀξίων κληρικῶν, πού θά προσφέρουν τόν ἑαυτό τους στή διακονία της, εἴτε μέσα ἀπό τόν ἔγγαμο βίο δημιουργώντας χριστιανικές οἰκογένειες εἴτε μέσα ἀπό τόν ἄγαμο βίο ἀκολουθώντας τίς θεῖες ἐπιταγές τοῦ Ὀρθοδόξου Μοναχισμοῦ. “Η θεία χάρις ἡ πάντοτε τά ἀσθενῆ θεραπεύουσα καί τά ἐλλείποντα ἀναπληρούσα” εἶναι τά λόγια πού ἀκούει κάθε κληρικός τήν ὥρα τῆς χειροτονίας του. Εἶναι σαφές ἀπό τήν πρώτη στιγμή ὅτι τό ἔργο πού ἀναλαμβάνει ὁ κληρικός δέν εἶναι μετρημένο στά μέτρα του, ἀντιθέτως ὑπερβαίνει σέ πολύ μεγάλο βαθμό τά μέτρα οἱουδήποτε ἀνθρώπου, ἀφοῦ εἶναι φτιαγμένο στά μέτρα τοῦ Θεοῦ. Δέν εἶναι τό ἔργο τοῦ κληρικοῦ δύσκολο, πολύπλοκο ἤ ἀκατόρθωτο, ἀλλά ὑπερβαίνει τίς ἀνθρώπινες δυνάμεις γί΄αὐτό καί ἡ χάρις τοῦ Παναγίου Πνέυματος ἀναπληρεῖ ὅλες αὐτές τίς ἐλλείψεις...Ἀπό τόν κάθε νέο ὑποψήφιο κληρικό ἀρκεῖ ὁ λόγος πού εἶπε ἡ Παναγία μας στόν Ἀρχάγγελο Γαβριήλ “Ἰδού ἡ δούλη Κυρίου, γενοιτό μοί κατά τό ρῆμα σου...”, ἀρκεῖ ἡ συγκατάθεσή μας στό κάλεσμα τοῦ Κυρίου, ὅλα τα ὑπόλοιπα δέν ἔιναι δικά μας...ἀλλά δικά Του...Ἡ Ἱερωσύνη εἶναι ἕνα θαῦμα, εἶναι ἔργο ὑπερανθρώπινο, εἶναι ἔργο τῆς πανσθενουργοῦ θείας χάριτος, τήν ὁποία ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά ἀποδεχτεῖ καί νά ὑπηρετήσει...Ὁ Ἱερός Χρυσόστομός μας λέγει σέ ἕνα ἀπό τούς περίφημους λόγους του “οὔτε ἄγγελος, οὔτε ἀρχάγγελος ἐργάσασθαι τί δύναται εἰς τά δεδομένα παρά Θεοῦ, ἀλλά Πατήρ καί Υἱός καί Ἅγιον Πνεῦμα πάντα οἰκονομεῖ, ὁ δέ ἱερεύς τήν ἐαυτοῦ δανείζει γλώτταν καί τήν ἐαυτοῦ παρέχει χείραν....”

 Τελειώνοντας θά ἤθελα νά εὐχαριστήσω τόν Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος  κ.κ. Καλλίνικο, τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ἀττικῆς καί Βοιωτίας κ.κ. Χρυσόστομο πρόεδρο τῆς συνοδικῆς ἐπιτροπῆς νεότητος τῆς Ἐκκλησίας μᾶς καθώς καί τήν συντονιστική ἐπιτροπή τοῦ Νεανικοῦ Ὀρθοδόξου Συνδέσμου, γιά τήν τιμή πού μου ἔκαναν νά ἀναλάβω τήν σημερινή εἰσήγηση.    Ευχηθείτε Σεβασμιώτατε κι ἐμεῖς νά ἀναγεννηθοῦμε πνευματικά μέ τό μυστήριο τῆς μετανοίας, νά γίνουμε ἐνσαρκωτές, μάρτυρες καί κήρυκες τῆς Πατερικῆς Ἑλληνορθοδόξου Παραδόσεως καί νά μιμηθοῦμε κατά τό μέτρο τῶν ἐλαχίστων δυνατοτήτων μᾶς τό παραδειγμά τους καί τήν ἁγίαν τους βιοτήν. Ἀμήν.